By Van Cin Thang
Text: James 1:1-8
Psalms catial tu pa nih "Kan chan cu kum sawm sarih a si ko, kan thazang a thawn deuh le sawm riat a si: cu hmanh ah retheihhnak le harnak lawngkha kan ing, kannunnak cu a dih zau i kan lo" a ti.( Salms 90:10). Tahnak hla tial tu mifim pa nih "minung kan nunnak ni le thla hna hi ngaihchiatnak nganpi an si" ati. Hla phuahtu pa nih a ti ve mi cu " ni le thla hna hi ngaihchiatnak le zawnruahnak lawngin a khat" a ti. Harnak, sifah innak cu minung hmaizah a ngei lo. Nunnak ah, nikhat,caankhatkhat ah harnak, sifah innak, ngaihchiatnak , beidonghnak cu ton cio a si. Hi ka ah biahalnak (question) a vun chuak colh mi cu zeiruangah (why?) ti hi asi. Zumhlo tu pawl nih cun "vanchiah" si an ti men lai. Krihfa a si mi, Pathian fa asi mi nang le kei caah ta a phi zeidah a si hnga?
Hmailei ah akan cuanter kho tu, khuaruahhar ngai asi mi Bible cang Rom 8:28 hi a tu le tu kan ilak cio a si, "Pathian nih hin, a mah a dawmi hna caah le amah nih a aatinhmi ningin a kawhmi h na caah cun , zeizong vialte hi a tha lei ah a serpiak ko hna ti kha kan hngalh". A sinain, kan lungchung in bia halnak (question) arak chuak than thiamthiam. Pathian nih zeiruangah harnak, hneksaknak le ngaihchiatnak hi a ka tonter hnga? A phi cu James 1:1-8 ahhin a um.
Pawngkam thil ( historical context).
Pathian le Jesuh sal a si mi James nih alanghter mi cu, hi cacang hi thonginn chungah a um lio a tial mi asi ti hi a si. Thonginn chungcu mitthlam ah vun cuanter hmanhlaw, athurhnawmnak hmunhma a si bantuk in harnak le ngaihchiatnak a rak ton bu in a tial mi a si ti a fiang. Hi ca hi harnak aton cuahmah lio mi miphun 12, ramdang ah a thekdih mi hna sinah a tial mi a si. Cu hna cu miphun 12 (12 tribes of Israel) hna cu, Israel le Jews miphun an si. Rome le an ramchung lila asi mi Scribes, Pharisees le Sadducees pawl nih fakpi in an rak hrem mi hna kha an si. Hi hremnak faktak mi ruangah hin an ram chuaktak riangmang in ram dangah an rak pem nak cu a si. Jerusalem church hi voi 5 renglo hremnak a rak intuar cang. (Lamkaltu 4,5,6,7 le 12 chungah).
Jews Krihfa pawl nih ziah pathian nih hi tluk hremnak fak, harnak akan tonter hnga ti in an khuaruah a rakhar ngai lai. Mi cheukhat cu an zumhnak hlonh, kaltak ding tiangin…. James nih a tial hnawhchan duhmi cu zeiruangah harnak le hneksaknak kan ton aherh ti hi asi. Pathian nih zeiruanah hithil hna ton ding in akan sian ti hngalhternak caah si. Kan nunnak ah ruah lo pi in hneksaknak harnak kan ton khut tikah, zeitindah kan leh( (respond) lai?
I. Pathian nih lunglawm ngai in leh(respond) hna seh ti akan duh.( v 2)
Minung phungning tein cun, harnak kan ton tikah ttah ding le ngaihchiat ngai cio si. James nih phundang in akan timi cu harnak nan ton tikah ilawm uh a kan ti. Hneksaknak nan ton tikah ilawm uh a ti mi hi aleng lei in hmaipanh tein hei nih khi ati mi silo in lungputning khi a chimduhmi a si deuh. Pathian cu a zeizong vialte theihhngalh dih tu le uk tu a si zumh i fekte in kan ibochan khi chimduhmi cu a si. Cu bantuk in Pathian fektein ibochan bu in hneknaknak le harnak phungzakip kan tonmi cungah Pathian thangthat khawh peng le ilawmpeng khawh khi hi text nih a kan chimmi asi. Kan church members pawl pumhnak ah tehte (testimony) an nikhan i, harnak phunphun an tonnak kong hnacu an vun chim cio. Cun Pathian sin an ilawmhnak nih an vun pehzulh lengmang ve . Pathian kha an mawhchiat lo, sual zong an put lo. An tonmi thil poah cungah an inuam an ilawm. Kha hna pawl kha James nih a chimmi cu a si.
Job nunnak kan zoh tikah zeitluk in harnak le hneksaknak atonmi cungah a lung asau kan theihcio ko. A ngeimi vialte stil, ngandamnak, fanu fa pa tiangin a sunghdih. Vanchiatnak achangchang in a ton ko hna nain, vawlei ah atlu i Pathian kha abiak. a chimmi cu; " ka tak lawngin ka nu pawchung in karak chuak in taklawng in ka kir than lai, Pathian nih a ka pek i , Pathian nih alak than, Pathian min thangthat si ko seh." Pathian kha hrutngai in a mawhchiat lo. Pathian nih a ka thah ko nain ka zum thiamthiam rih ko lai a ti. U le nau hna, Hneksaknak kan ton tikah zeitindah Pathian kan leh(respond) ning hna asi? Job bantuk kan si ma? Micheukhat cu, hneksaknak cheukhat lawngah lawmhnak in ka hmang lai kan ti men lai.Hneksaknak cu a phunphun aum, zawtfahnak, sifahnak, sunghnak, accidents …hi hneksaknak phunkhat lawngah hin Pathian sin ilawmhnak in ka hmang lai kan ti kho lo. Lungthin lei( mentally) in, taklei (physically) in maw, Emotionally, thlarau lei in maw kanton mi hneksaknak kip ah alawm kho mi Pathian fanu fapa kan si aherh.
Zei ruangah hneksaknak kan tonmi cungah kan ilawm lai? Zeitiah cun:
II. Pathian nih Hneksaknak kanton micungah kanzumhnak fekter chin akan duh ( vv3-4).
Nifa kan nunnak ah Zei ruangah Pathian nih harnak ton akan sian? Aphi cu verse 3 le 4 chungah Zeicahtiah cu bantuk hneksaknak cu nan zumhnak in nan tei tikah in khawhnak nan ngei. Pathian nih kan zumhnak hneksak( test) a duh ruangah hneksaknak akan pek. Cu cu kan zumhnak tehtepiah (to prove) nakding caah a si. Thil pakhat khat ataktak a si maw si lo ti theihhngalh kan duhtik ah kan test ton. Nunnak ah hneksaknak hna cu kan zumhnak tehtepiah (prove) nak caah a si. Cu caah hneksaknak hna hi hrial awk si lo in a in kho tu kan si kha Pathian nih a kan duhpi mi cu asi. Thil pakhatkhat tlamlingmi sinak ding caah ahhin a caan zong a herh. Hi veres 4 nih "thlarau lei in patling/nutling a si mi nihcun lung saunak kha ngei seh" a ti.
Pathian cu Diamond lungvar rian ( business) chungah a um . Theihcia bangin Diamond lungvar cu lunglak ah a hakbikmi lung aa ai cannak aruangcu a lin ngainak le rihnak, hneknak chungah caan saupi a rak um hmasa cang caah a si. Cu khawhcun a mansung ngai mi thil pakhat ah ai cang. Cu ve bantuk in Pathian nih linhnak , rihnak , hneknak , tukforhnak phunphunah a kan chiahhmasa cio nak cu a si. Hneksaknak kan ton deuhdeuh, kan thawng deuhdeuh, kan i dawh deuhdeuh lai i, Pathian sungpar nak caah santlaih deuh, hman awktlak kan si deuhdeuh lai.
A tu caan te ahhin, thawnginn chungah maw, lungkuainak, lungreitheihnak chungah maw,ngaihchiatnak harnak khurchung ah aapil cuahmah mi hna tampi kan um ko lai.Zeicah hi tei innak hna hi ka ton hnga tin khuaruah har beidongh in aum mi kan tampi kan um len kho ko. Zeicah hi hna hi ka ton hnga tin Pathian hal khawh a si maw? A si. A phi cu:
III. Pathian nih Hneksak bu in bomh a kan duh. (vv5-8).
Hneksaknak kan ton tik caanah Pathian sin ara mi fimnak, bia le lamhruainak kan herh. James nih "Sihmanhsehlaw fimnak a baumi nan um ahcun, Pathian sinah thlacam seh law Pathian nih a pek ko lai;" ati. Hika fimnak a ti mi hi zeikhidah a si? Hi ka i fimnak a ti mi cu vawlei cung nih a ngeimi fimnak khi si lo in Pathian sin a ra mi fimnak( wisdom of God) tu khi a si deuh. Hnkesaknak hna kan ton tikah, teikhawhnak thlarua lei in fim a kan chim tu, a fiangmi thleidan thiamnak hna kha an si. Cu ruangah nan nunnak ahhibantuk tufornak, hnkesaknak nan tontik ah, theih hngalh awk a har, Pathian i hneksaknak hngalh fiang awk a har na ti sicun Pathian fimnak i hal ve . Pathian nih an pek ko lai.
Pathian lawng hi Fimnak pe tu cu a si. Pathian nih fimnak na kawl ahcun hlangfang te in kan pek hrimhrim hna lai tiah akan ti. A caan can ah, mi pakhatkhat bomhnak va hal ding khi kan i nautat, kan duhton lo. Zeitiahcun anmah harnak va pek kan duh lo, or a kan neksawh lai, a kanbomh duh sual lai lo ding khi kan tih. Minung cu a si kho ko.. Sihmanhsehlaw, Kan Pathian cu cu tin a si lo. Na hal ahcun nunsiang ngai in an bom ko lai. Mawhchiat thannak umlo in an bomh lai. Verse 17 nak , " Laksawng tha le laksawng tlamtling paohpaoh hi vancung in a rami an si; vancung thil ceu hna le cu thil ceu hna thladem cu an i thleng lengmang nain anih cu aa thleng bal lo" tiah a ti. Pathian nih cun lungthin tak te in ahal mi paoh cu a el bal hna lo, pek lo in a um bal hna lo. Kan halnak cungah a muti ko. Cu ruangah Pathian sin bomh hal ttih hna hlah usih. A ka pek lai lo ti zongin ruah sual hna hlah uhsih. kan herhmi pek awk in timhcia te in a um ko.
Asinain, Pathian sin bomh kan hal tikah a dikmi, aatlakmi lungputning he hal thiam kan herh.. Verse 6 nih a ti mi cu "Thla nan cam tikah lung awtawm lo tein nan zumh hrimhrim lai" a ti. Pathian sin thlacam in bomh kan hal tikah , atakmi zumhnak he kan hal a herh. A ka kham kho tu, a ka bomhkho tu a si ti kan zumh hrimhrim a herh. Pathian nih lungput hnih ngei (double minded) a duh lo. Kan nunnak ah Amah lawng ngei hi a kan duh. Na thlacam an leh tikah, a sungparnak cu Pathian sin a phan ve Pathian nih keimah lawng hi 100% kazum peng hnaseh ti a kan duh.
Nifa na nunnak ah, Harnak, kneksaknak na ton ve maw? Dawtmi U le nau hna Miphun 12 hna bantuk in ramkip ah kan ipem, kan itek dih ko hna zongah Pathian nih kan tonmi thilkip ah cungah timhnak a kan ngei piak dih ko.A zungzal in Pathian sin lawng tu zoh ko hna uh sih. Pathian nih harnak le hneksaknak kan tonmi vialte cungah lung ilawm khawh pengmi a fa kan siter hramseh law, kan zumhnak afekter chintu siter hram seh. Nan dihlak cungah athar Pathian thluachuah um chin hram ko seh!
Nan Hawi, Krih ah,
Van Cin Thang.
Saturday, January 31, 2009
The Journey On Galilee And Human Life
By Nawl Hre Cin
Reading text: Luke 8: 22-25
Introduction
Hi bible cacang hi Jesuh khrih le a zultu pawl khual an rak tlawn lioah a rak cangmi thil asi. Minung kan nunnak a kan hmuhsaktu cacang asi tiin ka hmuh. Minung kan nunnak timi hi Galilee rili cung i khual a tlawngmi bantuk kan si. Kan chuahni in kan thih tiang a kal cuahmahmi, khual a tlawngmi kan si. Khual kan tlawn cuahmah lioah thlichia rilet bantuk asimi harnak hna nih a hun kan den, kan ruah lomi thil tampi hna kan ton tawn. Cu bantuk pawl kan ton tikah minung kan nunnak hi zeidah a lawh tawn i zeitindah kan nun awk asi ti tianghi hi cacang nih fiang tein a hun kan hmuhsak. Hi cacang cherhchan in a biapi ngai tiah ka ruahmi thil pathum hun ceih ka duh. Cu hna cu (1) harnak ton caan (2) harnak caan lioah kan sining le (3) harnak tei khawhnak hriam hna hi an si.
1. Harnak Ton caan
Minung nih harnak kan ton tik ahhin Pathian he kan i hlat caah tiin ruah asi tawn. Harnak timi hi mitha lo mi hna caah pathian dantat nak phun in hmuh asi. Nihin niah laimi nih harnak kan tong cuahmah tikah Evanelist pawl cheukhat nih cun Pathian dantatnak asi tiin a chimmi zong an um. Asinain hi bible cacang chung i harnak an ton lio caan kan zohthan asiahcun zultu pawl le Jesuh khrih hmunkhat te i khual an tlawn ti lio caan a raksi. Hi nih a langh termi cu harnak timi hi Pathian he a naibik kan um ti lio caan zongah kan ton lenmangmi sining asi zia kha alang. NT scholar minthang William Barcley hi a thei lo kan um lai lo dah. Voikhat cu a fanu a thihnak cungah mitam nawn sinin cakuat a rak hmuh. An timi cu William Barcley na fanu hi thihnak a tonmi hi nangmah na zumhnak a hman lo ruangah Pathian nih an kawhnak asi, cucaah na zumhnak hi thinh cang tiah anti. William Barcley nih a timi cu khrihfa ka simi hi harnak hrial dingah asi lo, asinain nihin niah hi bantuk harnak ka ton ko buah inn khawhnak thazang ka ngeihmi hi ka zumhnak ruangah asi tiah arak ti hna. A hmantuk ka ti, khrihfa timi hi harnak hrial asi lo. Zei tluk pathian a theimi pa, Evengelist pa, zong kha harnak cu a tong ve thiamthiam lai. Pathian he hmunkhat te i khual kan tlawn ti lio can zongah harnak timi cu a rak kan tlunhhnawh khomi asi. Cucaah khrihfa timi hi harnak ton lo si loin, harnak tonmi cung i Jesuh khrih kan zumhnak thawngin teitu kan si ding tu kha hi bible cacang nih a kan hmuhsakmi asi.
2. Harnak ton lio caanah minung kan sining
Minung nih harnak kan ton tik ahhin Pathian hi a um lo maw ti tiangin can tampi balhalnak kan tuah tawn. Cucu psalm chung zongah david siangpahrang zong nih a rak ruah vemi asi, cun jesuh khrih hrimhrim zong nih vailam cung i tar asi lio ahcun kapa kapa ziah na ka kaltak tihi a bia hmanmi asi. Cucu minung nih harnak kan ton caanah kan ruah tawnmi thil, minung kan sining asi tawn. Biakam hlun chung i Ester cauk hi canon tuah lio ah bible ah telh an rak duh lo. A ruang cu hi cauk chungah hin Pathian timi biafang voikhat hmanh a hman lo caah biaknak cauk asi lo tiin ruah a rak si. Asinain hi cauk ahhin Pathian timi biafang a telh lo caah Pathian a um lomi a lo nain hi cauk a huap in kan rel tikah Pathia hi hi cauk chung i tuanbia vialte a sertu asi tihi indirect in an langhtermi asi. Cu bantuk cu si, kan nunnak ah Pathian timi hi a um lomi a lo tawn nain Pathian timi hi kan nunnak vialte a sersiamtu a tlaitu a rak si timi hi al awk tha lomi sining asi. Hi cacang chung i harnak an ton lio caan zong hi kan zohthan ahcun Jesuh khrih cu arak i hngilh cuahmah len lio asi. Kan nunnak ahhin Pathian hi aa hngilh bantuk in a um tawn, sihmanhsehlaw zeitik dah an ka auh te lai ti aa bawh pengmi Pathian asi. Zultu pawl cu an thin a phang tuk i kan thi dih cang lai hi ta tiah luat nak lam an kawl. Kan lawng tal a zaang deuh hnga maw an ti i an thil hna an hlawh dih, zei a hleihlei lo. Minung sinak in cun tlamtling khitkhat tein an i zuam sek, sihmanhseh law thlichia cu a dai hlei lo. Hi lio can i zultu pawl nih an philhmi cu an pawng i Jesuh khrih a rak um ko hi asi. Thlichia tilet vialte cungah nawl a negitu khrih kan pawng ah a um ko tihi a ruah awk hrim ah an rak hngal ti lo. Can tampi ahcun harnak kan ton tikah kan mah minung sinak in hetchat tiah phisin kan i zuam tawn, asinain khrih kan pawng a um hi a ruah awk kan theih lo can a tampi. Minung nih hin tampi cu kan tuah khawh ve ko hnga, asinain kan thil ti khawhnak le kan hngalhtheihnak hna hi ri a rak ngeimi a bite lawng asi, pathian bawmhnak timi a herhmi kan si. Pathian cu emanuel pathian, kan sinah a kan umpi zungzalmi pathian asi. Pathian kan sin a um ti theih hi khrihfa kan sinak i a muru (essence) pakhat asi. Zeicaahtiah cun ethic leiin kan chim asiahcun pathian he kan umti ti a theimi nih cun thil sual an tuah ngam ti lo. Cun harnak kan ton can zongah pathian kan sin aum ti a theimi cu milung lawm an si, zeicaahtiah anih an i hnemhnak cu pathian ahkhan asi. Voikhat cu mipa pakhat nih a fa le pathum kha lente celh nakah a kalpi hna i taye yatha an i cit. An chuah hnuah an pa nih ka fa le nan tih maw tiah a hal hna. A fa le pahnih nih cun ka pa kan tih tuk, atu hnu cu kan lut ti lai lo tiah anti. Asianin a hniang bik nu nih a lehmi cu kei cu ka tih tuk ko nain na kut kha ka tlaih tikah nangmah ka pawngah na um ko ti kha ka tehih i ka zei a poi ti lo tiah ati. Minung kan si bantukin harnak kan ton caan ahhin kan thin aphang kan um thiam tawn lo, hun tonthan ding zong kan ngamh ti lo. Asianain hi lio caan ahhin pathian kan sinah a um tihi philh hna hlah u sih. Pathian kan sinah a um ko ti a theimi nih cun zei thil ton paohah thin pang ding a um lo. Cucaah zeitik can paohah pathian kan sinah a um ko ti theih ding hi hi cacang nih a hun kan hmuhsak thanmi asi.
3. Harnak tei khawhnak hriam
Hmanung bikah Jesuh an va thangh tikah, Jesuh nih an thin a phanning a hmuh hna tikah a zaang a fak hna lo, a thin tu a hung. Khuazei ahdah nan zumhnak cu a um kun tiah Jesuh nih a mawhchiat hna. Harnak kan ton caan i ther le phang i kan um len i, kan mah sining in phisin kan i zuam tuk mihi Pahtian nih cun a kan mawh chiat, a mah tu ahhin 100 ah 100 ka hngatchan hna seh titu hi a duh deuhmi asi. Cucaah pei bible nih Bawipa na Pathian cu na lungthin dihlakin na bochan lai (trust the lord with all you heart) tiah a kan ti cu. Tu chan ahcun fulltime in rian a tuan minak hin full heart in a tuanmi hi uar deuh asi cang. Kan khrihfa buu chung zongah pastor pawl nih full time in an kan umpi nain full heart an kan um pi lo can a tam tuk. Full heart in an si lo chung cu church zong a thangcho kho lai lo. Can tampi ahcun khrihfa zong hi full time in kan si nain full heart in kan si lo can a tam tuk. Cu ko nihcun khrih fa kan sinak a dawhter lo. Cucaah Pathian kan zumhning le kan I bochanning zong hi full heart (100 ah 100) bakin asi awk asi. Mark 6 chung kan zoh asiahcun nazarath khua i Jesuh an hlawt nak kong kha kan hmuh. Jesuh khrih nih (miracle) khuaruahhar thil pawl a tuah tikah Nazareth mipi nih cun an zum kho lo. A ruang cu Jesuh khrih cu Nazareth ah a thang vemi asi tikah, a family backgroung in asi ning dihlak tiang an theihmi pa asi. Cu pa nih khuaruahhar thil an hmaika i a tuah tikah cun an zum kho lo, an lung hrinh. Cucaah kha bible cacang kan zoh asi ahcun kha ka hmun ahkhan jesuh khrih nih miracle a tuah kho lo timi kha kan hmuh (Mark 6:5). Jesuh khrih nih miracle a tuah kho lo timi hi hiaka lawng ahhin ka hmuh rih i a tuah khawh lonak a ruang cu an zumhnak a um lo caah si ( because of their lack of faith). Pumpak cio Kan nunnak zong ahhin pathian nih miracle timi hi tuah a timh zungzal ko, asinain caan tampi pathian miracle kan nunnak i a can khawh lonak, a dawn khan tu bik cu kan zumh lo nak hna hi an si. Cucaah zumhnak timi hi kan caah teinak a rak si, zumh lo nak nih cun thinphannak le thlalaunak lawng a chuah pimi asi. Hebrew 11 nihcun zumhnak loin Pathian lungton khawh asi lo ati. Cucah zei harnak kan tonmi paoh kan tei khawhnak ding kan hriam thabik cu kan zumhnak hi asi. Kan tonmi paohah Pathian bochan nak he tei kho tu kan si ding hi hi bible cacang nih a hun kan hmuhsak thanmi asi.
Conclusion
Hi bible cacang nih a kan hmuhsak bantuk in Galilee rili cung i khual a tlawngmi hna hi minung kan sining he aa khat bakmi si. Kan khualtlawnnak lam ahhin harnak hi zeitik caan paohah kan tong kho. Pathian he kan umti lio caan te zongah kan ton kho men. Khrihfa timi cu harnak hrial si loin kan zumhnak he harnak tei tu kha asi. Cun hi bantuk vawlei harnak kan ton lio caanah minung kan sining cun kan thin a phan tawn, asinain Pathian hi kan pawng teah a um zungzalmi asi tihi philh hlah usih. A hmanung bikah zeithil kan ton mi paoh kan tei khawh nak ding cu pathian i bochan nak le Pathian sin i kan ngeihmi zumhnak lawnglawng in asi kho ti kha hi bible cacang chungin kan cawn khawhmi asi le hi capar in langhter ka duhmi asi. kan zapi caah Pathian nih thluachauh kan pek piak ko seh. Amen.
Reading text: Luke 8: 22-25
Introduction
Hi bible cacang hi Jesuh khrih le a zultu pawl khual an rak tlawn lioah a rak cangmi thil asi. Minung kan nunnak a kan hmuhsaktu cacang asi tiin ka hmuh. Minung kan nunnak timi hi Galilee rili cung i khual a tlawngmi bantuk kan si. Kan chuahni in kan thih tiang a kal cuahmahmi, khual a tlawngmi kan si. Khual kan tlawn cuahmah lioah thlichia rilet bantuk asimi harnak hna nih a hun kan den, kan ruah lomi thil tampi hna kan ton tawn. Cu bantuk pawl kan ton tikah minung kan nunnak hi zeidah a lawh tawn i zeitindah kan nun awk asi ti tianghi hi cacang nih fiang tein a hun kan hmuhsak. Hi cacang cherhchan in a biapi ngai tiah ka ruahmi thil pathum hun ceih ka duh. Cu hna cu (1) harnak ton caan (2) harnak caan lioah kan sining le (3) harnak tei khawhnak hriam hna hi an si.
1. Harnak Ton caan
Minung nih harnak kan ton tik ahhin Pathian he kan i hlat caah tiin ruah asi tawn. Harnak timi hi mitha lo mi hna caah pathian dantat nak phun in hmuh asi. Nihin niah laimi nih harnak kan tong cuahmah tikah Evanelist pawl cheukhat nih cun Pathian dantatnak asi tiin a chimmi zong an um. Asinain hi bible cacang chung i harnak an ton lio caan kan zohthan asiahcun zultu pawl le Jesuh khrih hmunkhat te i khual an tlawn ti lio caan a raksi. Hi nih a langh termi cu harnak timi hi Pathian he a naibik kan um ti lio caan zongah kan ton lenmangmi sining asi zia kha alang. NT scholar minthang William Barcley hi a thei lo kan um lai lo dah. Voikhat cu a fanu a thihnak cungah mitam nawn sinin cakuat a rak hmuh. An timi cu William Barcley na fanu hi thihnak a tonmi hi nangmah na zumhnak a hman lo ruangah Pathian nih an kawhnak asi, cucaah na zumhnak hi thinh cang tiah anti. William Barcley nih a timi cu khrihfa ka simi hi harnak hrial dingah asi lo, asinain nihin niah hi bantuk harnak ka ton ko buah inn khawhnak thazang ka ngeihmi hi ka zumhnak ruangah asi tiah arak ti hna. A hmantuk ka ti, khrihfa timi hi harnak hrial asi lo. Zei tluk pathian a theimi pa, Evengelist pa, zong kha harnak cu a tong ve thiamthiam lai. Pathian he hmunkhat te i khual kan tlawn ti lio can zongah harnak timi cu a rak kan tlunhhnawh khomi asi. Cucaah khrihfa timi hi harnak ton lo si loin, harnak tonmi cung i Jesuh khrih kan zumhnak thawngin teitu kan si ding tu kha hi bible cacang nih a kan hmuhsakmi asi.
2. Harnak ton lio caanah minung kan sining
Minung nih harnak kan ton tik ahhin Pathian hi a um lo maw ti tiangin can tampi balhalnak kan tuah tawn. Cucu psalm chung zongah david siangpahrang zong nih a rak ruah vemi asi, cun jesuh khrih hrimhrim zong nih vailam cung i tar asi lio ahcun kapa kapa ziah na ka kaltak tihi a bia hmanmi asi. Cucu minung nih harnak kan ton caanah kan ruah tawnmi thil, minung kan sining asi tawn. Biakam hlun chung i Ester cauk hi canon tuah lio ah bible ah telh an rak duh lo. A ruang cu hi cauk chungah hin Pathian timi biafang voikhat hmanh a hman lo caah biaknak cauk asi lo tiin ruah a rak si. Asinain hi cauk ahhin Pathian timi biafang a telh lo caah Pathian a um lomi a lo nain hi cauk a huap in kan rel tikah Pathia hi hi cauk chung i tuanbia vialte a sertu asi tihi indirect in an langhtermi asi. Cu bantuk cu si, kan nunnak ah Pathian timi hi a um lomi a lo tawn nain Pathian timi hi kan nunnak vialte a sersiamtu a tlaitu a rak si timi hi al awk tha lomi sining asi. Hi cacang chung i harnak an ton lio caan zong hi kan zohthan ahcun Jesuh khrih cu arak i hngilh cuahmah len lio asi. Kan nunnak ahhin Pathian hi aa hngilh bantuk in a um tawn, sihmanhsehlaw zeitik dah an ka auh te lai ti aa bawh pengmi Pathian asi. Zultu pawl cu an thin a phang tuk i kan thi dih cang lai hi ta tiah luat nak lam an kawl. Kan lawng tal a zaang deuh hnga maw an ti i an thil hna an hlawh dih, zei a hleihlei lo. Minung sinak in cun tlamtling khitkhat tein an i zuam sek, sihmanhseh law thlichia cu a dai hlei lo. Hi lio can i zultu pawl nih an philhmi cu an pawng i Jesuh khrih a rak um ko hi asi. Thlichia tilet vialte cungah nawl a negitu khrih kan pawng ah a um ko tihi a ruah awk hrim ah an rak hngal ti lo. Can tampi ahcun harnak kan ton tikah kan mah minung sinak in hetchat tiah phisin kan i zuam tawn, asinain khrih kan pawng a um hi a ruah awk kan theih lo can a tampi. Minung nih hin tampi cu kan tuah khawh ve ko hnga, asinain kan thil ti khawhnak le kan hngalhtheihnak hna hi ri a rak ngeimi a bite lawng asi, pathian bawmhnak timi a herhmi kan si. Pathian cu emanuel pathian, kan sinah a kan umpi zungzalmi pathian asi. Pathian kan sin a um ti theih hi khrihfa kan sinak i a muru (essence) pakhat asi. Zeicaahtiah cun ethic leiin kan chim asiahcun pathian he kan umti ti a theimi nih cun thil sual an tuah ngam ti lo. Cun harnak kan ton can zongah pathian kan sin aum ti a theimi cu milung lawm an si, zeicaahtiah anih an i hnemhnak cu pathian ahkhan asi. Voikhat cu mipa pakhat nih a fa le pathum kha lente celh nakah a kalpi hna i taye yatha an i cit. An chuah hnuah an pa nih ka fa le nan tih maw tiah a hal hna. A fa le pahnih nih cun ka pa kan tih tuk, atu hnu cu kan lut ti lai lo tiah anti. Asianin a hniang bik nu nih a lehmi cu kei cu ka tih tuk ko nain na kut kha ka tlaih tikah nangmah ka pawngah na um ko ti kha ka tehih i ka zei a poi ti lo tiah ati. Minung kan si bantukin harnak kan ton caan ahhin kan thin aphang kan um thiam tawn lo, hun tonthan ding zong kan ngamh ti lo. Asianain hi lio caan ahhin pathian kan sinah a um tihi philh hna hlah u sih. Pathian kan sinah a um ko ti a theimi nih cun zei thil ton paohah thin pang ding a um lo. Cucaah zeitik can paohah pathian kan sinah a um ko ti theih ding hi hi cacang nih a hun kan hmuhsak thanmi asi.
3. Harnak tei khawhnak hriam
Hmanung bikah Jesuh an va thangh tikah, Jesuh nih an thin a phanning a hmuh hna tikah a zaang a fak hna lo, a thin tu a hung. Khuazei ahdah nan zumhnak cu a um kun tiah Jesuh nih a mawhchiat hna. Harnak kan ton caan i ther le phang i kan um len i, kan mah sining in phisin kan i zuam tuk mihi Pahtian nih cun a kan mawh chiat, a mah tu ahhin 100 ah 100 ka hngatchan hna seh titu hi a duh deuhmi asi. Cucaah pei bible nih Bawipa na Pathian cu na lungthin dihlakin na bochan lai (trust the lord with all you heart) tiah a kan ti cu. Tu chan ahcun fulltime in rian a tuan minak hin full heart in a tuanmi hi uar deuh asi cang. Kan khrihfa buu chung zongah pastor pawl nih full time in an kan umpi nain full heart an kan um pi lo can a tam tuk. Full heart in an si lo chung cu church zong a thangcho kho lai lo. Can tampi ahcun khrihfa zong hi full time in kan si nain full heart in kan si lo can a tam tuk. Cu ko nihcun khrih fa kan sinak a dawhter lo. Cucaah Pathian kan zumhning le kan I bochanning zong hi full heart (100 ah 100) bakin asi awk asi. Mark 6 chung kan zoh asiahcun nazarath khua i Jesuh an hlawt nak kong kha kan hmuh. Jesuh khrih nih (miracle) khuaruahhar thil pawl a tuah tikah Nazareth mipi nih cun an zum kho lo. A ruang cu Jesuh khrih cu Nazareth ah a thang vemi asi tikah, a family backgroung in asi ning dihlak tiang an theihmi pa asi. Cu pa nih khuaruahhar thil an hmaika i a tuah tikah cun an zum kho lo, an lung hrinh. Cucaah kha bible cacang kan zoh asi ahcun kha ka hmun ahkhan jesuh khrih nih miracle a tuah kho lo timi kha kan hmuh (Mark 6:5). Jesuh khrih nih miracle a tuah kho lo timi hi hiaka lawng ahhin ka hmuh rih i a tuah khawh lonak a ruang cu an zumhnak a um lo caah si ( because of their lack of faith). Pumpak cio Kan nunnak zong ahhin pathian nih miracle timi hi tuah a timh zungzal ko, asinain caan tampi pathian miracle kan nunnak i a can khawh lonak, a dawn khan tu bik cu kan zumh lo nak hna hi an si. Cucaah zumhnak timi hi kan caah teinak a rak si, zumh lo nak nih cun thinphannak le thlalaunak lawng a chuah pimi asi. Hebrew 11 nihcun zumhnak loin Pathian lungton khawh asi lo ati. Cucah zei harnak kan tonmi paoh kan tei khawhnak ding kan hriam thabik cu kan zumhnak hi asi. Kan tonmi paohah Pathian bochan nak he tei kho tu kan si ding hi hi bible cacang nih a hun kan hmuhsak thanmi asi.
Conclusion
Hi bible cacang nih a kan hmuhsak bantuk in Galilee rili cung i khual a tlawngmi hna hi minung kan sining he aa khat bakmi si. Kan khualtlawnnak lam ahhin harnak hi zeitik caan paohah kan tong kho. Pathian he kan umti lio caan te zongah kan ton kho men. Khrihfa timi cu harnak hrial si loin kan zumhnak he harnak tei tu kha asi. Cun hi bantuk vawlei harnak kan ton lio caanah minung kan sining cun kan thin a phan tawn, asinain Pathian hi kan pawng teah a um zungzalmi asi tihi philh hlah usih. A hmanung bikah zeithil kan ton mi paoh kan tei khawh nak ding cu pathian i bochan nak le Pathian sin i kan ngeihmi zumhnak lawnglawng in asi kho ti kha hi bible cacang chungin kan cawn khawhmi asi le hi capar in langhter ka duhmi asi. kan zapi caah Pathian nih thluachauh kan pek piak ko seh. Amen.
Thakbere Theology
By Thawng Peng
Philippines
Biahmaithi
Ka hngakchiat lioah ka nu nih, “Thakbere ei cu sam saunak,� a rak kan ti tawn. An in ti cio hna lai dah ka ti. Sam saunak taktak ah ka rak ruah. Asinain, ka upat hnu i ka ruahthan tikah sam saunak asi lo zia ka theih than. Sihmanhsehlaw, sullam ngei loin chimmi bia asi lai lo, tiah ka lunghrinh. A phi ka hei chuahmi cu: thakbere (makphek) nih hin kathawtnak kan pe kaw, mehthaw le hangthaw kan ngeih lo zongah thakbere a um phot ko ahcun khimso tein rawl eikhawh asi. Sifah he zong ai pehtlai. Sifah cang ahcun thakbere dah ti ko lo cu, meh dang zei a um lo. Cucaah, thakbere hi duh hna seh, ei kho hna seh, an paw khim hna seh, an kaa thaw hna seh, ti duh ah “thakbere ei cu samsaunak� an rak kan tinak asi lai dah, tiah ka ruah. Cun, sammeh chiat le lukongh kha kan rak hua tuk i, samsau rumro kan rak duh tak. Cucaah, “thakbere ei cu samsaunak� timi hi sullam a ngei ngaingai mi “Laimi Filawsawfi� (phylosophy) asi, tiah ka ruah. Laimi kan kokek filawsawfi tete le kan phungthluk tete hna hi ruah duh le dothlat duh ahcun, hi hna hmang in Pathian kong hi cawnkhawh le dothlatkhawh tuk an si. Cucu, tuchan ah a lar ngaingai mi “Doing Local Theology,� ti lengmang mi cu an si ko. Cucaah, “Thakbere Theology� ka ti duhnak zong hi thakbere hmang in Pathian kong cawng hna usih, ruat hna usih, dothlat hna usih, ti khi asi ko.
Hmunkip ah a um
Archaeologist pawl nih, “thakbere hi Ecuador nitlak thlanglei ah khin a luancia mi kum 6000 lioah khan a rak um diam cang e,� an ti. Cucu, vawleicung hmunkip ah a hong karh i, thakbere a umlonak ram um dawh asi ti lo. Philippines, India, Tuluk (China), Korea le Japan ram hna i thakbre a hong luhnak hi Mexico ram in asi, an ti. Mi cheukhat lebang nih cun an pawcawmnak ca tiangah an hman. Minung khuasaknak he thenkhawh asi ti lo. Ei awk ca lawngah asi lo, zumhnak he hrim ai pehtlai mi asi. India ram i Hindu biaknak a zummi pawl nih khin thakbere hi khuachia, khuavang thawlnak ah an hman e, an ti.
Kan biakmi Pathian hi Jerusalem lawngah a ummi asi lo, America lawngah a ummi asi lo; vawleicung khuaza ramkip le hmunkip ah a ummi asi (omnipresence). Minung sin lawngah a um fawn lo, sermi thil dang hna sin zongah a um thiamthiam (Thomas C. Oden, The Living God: Systamatic Theology Vol 1, p. 67). Judah mi hna nih Pathian hi Jerusalem biakinn chung lawngah a um, tiin an rak ruah i, cu lei hoih cun thla an rak cam tawn. Cucaah cun dawkaw, Jesuh nih, “Pathian cu thlarau asi i a biatu hna nih thlarau le biatak in an biak awk asi,� (John 4:24) a rak ti phah cu. A sullam cu Pathian hi Jerusalem lawngah a ummi asi lo, hmunkip ah a um. Cucaah, khoika hmun paoh ah, nan umnak paoh ah lungtak tein Pathian hi biakkhawh asi ko, ti khi asi. September 2007 i kawlram phungki le mipi nih cozah dohdalnak an tuah lioah khan, thlanglei Africa theologian pa, Desmund Tutu nih kawlram mi sinah hnemhnak bia a chimmi cu: Pathian hi vansang pi ah khin a um le a cuanh in a kan cuanh, tiin ruah ding asi lo. Kan lakah khua a sa i, kan lakah a um. Kan harnak le kan temtuarnak vialte hi a kan temtuar pi, a ti. Asi! Pathian cu hmunkip ah a um. Kan i dornak le kan thazaang, harnak caan ah a kan bawm zungzaltu asi (Psalm 46:1).
Kathawtnak a kan pek
“Thakbere ei cu sam saunak� timi chunglei sullam (inner spirit/meaning) taktak cu “kathawtnak a kan pekmi� kha asi ko. Thakbere hi mirum zong nih duhmi, sifak zong nih duhmi, Mirang zong nih duhmi, Kawl zong hi duhmi, Lai zong nih duhmi, saram (va) zong nih duhmi, mi zeipaoh kathawtnak a pe khotu asi. Asinain, kan eining le kan hmanning bel ai dang sawk lai. Halkha i Asung sabuti le thakbere, Thantlang i Ameng sabuti le thakbere kan van i cawh, kan van i cawh i, thlanchuak nawn te i kan van ei cang ah khin cun, hi hlah maw leicung ka chuahhnawhchan hi asi, ti awk in a um. Puai tuahnak i rawl i hrawmnak ah khin thakbere tel loin tirawl va pe hna hmanh u, an zai rengreng lai. Thakbere an hlam hrimhrim lai. An ei lio i an hlam ngam lo hmanh ah, an lawi hnu ah “ai... thakbere a um lo le kan i lungsi lo, an rawl cu a thaw ko nain a yahta um lo,� an ti ko lai.
Cu bantuk cun, Pathian hi mikip caah asi. Mirum zong nih herhmi, sifak zong nih herhmi, bawi he bawi lo he, minung le sermi thil vialte nih kan herhmi, kan hlammi asi. Zungzal nunnak lam asi (John 14:6), a kan khamhtu asi. Pathian locun minung nunnak hi pakpalawng menmen asi. Pathian nih a kan kilven lo ahcun a ping a pang kan su ko lai. Philippines lebang ahhin cun thakbere a thei lawng siloin a hnah zong hi hehchet tiah an zuar i, tihang ah an so. Jesuh Khrih puanki te hmanh kha zumh ngamnak taktak he tawngh ahcun damnak hmuhkhawh asi (Matt. 9:18 – 22; Mk. 5: 21 – 43; Lk. 8:40 – 56).
Vitamin ai tel
Thakbere a hminmi ah khin vitamin D le provitamin A ai tel. Cun, a hringmi ah khin B vitamins le vitamin B6 ai tel. Cun, potassium, magnesium le iron (tandat) zong an i tel. A zum setlomi nih kan pa, Dr. Hmuh Thang khi hal te hmanh u, “tel e!� ati ko lai. Cuticun, vitamin thatha cu um hna kaw, thlanglei America minung lente ai celhmi pawl nih thazaang thawnnak ah an ram thakbere vialte an ei thlu, an ti theu. Asinain, a ei zia le a din zia thiam lo ahcun pawfahnak le pawpi khenser a chuahter, an ti.
Pathian hi kan thlarau ca he kan taksa ca he vitamin a kan petu asi. Baibal ca ah khin vitamin phuntling a um. Thlacam zong hi vitamin phunkhat asi. Baibal ca a rel deuhmi le thla a cam deuhmi cu an vitamin a tling deuh ko lai. An vitamin a tlin cang ah cun thlarau damnak le taksa damnak an hmuh deuh ko lai. Baibal ca a rel deuhmi le thla a cam deuhmi nih cun aho dah vitamin a kan petu asi, ti kha fiang tein an hngalhkhawh lai. Amah Pathian hrimhrim hi kan damnak vitamin asi. A zawmi, a mit a cawmi, a ke a beimi, a hna a chetmi, a thi a chuakmi, khuachia khuavang nih a tuahmi vialte a damter i, thazaang thawnnak a petu asi. Zungzal a thi dingmi kan thlarau zong a khamh i, zungzal nunnak a kan petu asi. Cu kan Pathian cu aho nih dah a hlawt duh lai, aho nih dah hnulei a chit ngam lai. Asinain, cu kan vitamin Pathian Thawngtha cu a hmanzia le a chimzia kan i palh, a ping ah kan kalpi, kanmah duhning paoh in kan mersan tawn caah zawtnak kan chuahpi tawn. A herh lo ah bu kan i then thulh, pulpit cung in kan i sawi thulh, a leng zongah ziknawh in zei le zei dek kan tuah thulh tawn. Pathian duhnak ruat buin kan damnak vitamin taktak kawl in ding hna usih.
A min
Thakbere hi Mirang holh cun minthum in an auh - chili, chile le chilli. An pathum tein dictionay ah an khumh dih hna. Spain holh an hmannak ram ah “chili� hi an hman khun. U. S. le Canada ah khin “chile� hi an hman khun fawn. Cun, “chilli� hi Oxford English Dictionay ning in cun British cafang fonh deuh asi, an ti. Laimi lak zongah hin “thakbere� a ti na, “makphek� a ti na, “makthak� a ti na, i dang lulh in kan auh ko. Asinain, zeibantuk min in auh len zongah a thakbere sinak kha ai thleng hlei lo, thakbere thiamthiam asi i, a thak thotho.
Pathian zong hi min phunphun in auh asi ko. Tahchunhnak ah, God, Yahweh, Jehovah, Elohim, El-shadai, Shalom, Adir, Adon Olam, Pathian, Pasian, Phaya tibantuk in auh lulh asi. Asinain, zeibantuk min paoh in au ko hmanhlaw a Pathian sinak kha ai thleng hlei lo, Pathian thotho asi. Min nih hin a lungput zong a thlenter hlei fawn lo. Lairam ah kan biakmi le ramdang ah an biakmi Pathian zong ai khat ko. Tuchan ah kan biakmi Pathian hi kan pupa hna nih zumh awkthlak tein a rian an rak tuan i, an biakmi Pathian thiamthiam asi ko. Daniel le a hawile zong kha an min an thlen len hna nain zumhtlak an sinak le miphun an dawtnak lungput kha cu minthlennak nih cun a hngirsai kho hlei hna lo, a thlenter kho hlei fawn hna lo. Chim duhmi cu, kan biakmi Pathian hi ai thleng ballo mi Pathian, biak awk a tlakmi Pathian, zungzal a kan dawtu Pathian asi hi, a philh in philh lo ding asi. Asinain, thakbere ah hinchuhmungh tamtuk na cawh ahcun a thahnak a lo lai. Cubantuk cun, kan Pathian hi vawlei chawhlawn, hnahchuahnak, zirngeihnak, le na bawi thutdan he na cawhchih tuk ahcun a sunparnak na hmu kho lai lo, na caah hmual a ngei kho lai lo.
Biafunnak
Japan theologian Koyama nih, “Theological thinking cannot live outside the particularity of history, just as I cannot live outside the particularity of the Koyama family,� (Kosuke Koyama, Waterbuffalo Theology, 1999, p. 45) a ti nacha in le Taiwan theologian Choan –Seng Song nih, “God is present in all cultures and is working out his purposes,� (William Dyrness, Learning about Theology from the Third World, 1990, p. 25) a ti nacha in, kan lei le kan lung in a chuakmi thil tete hna le kan pawngkam ah a cang cuahmahmi thil hna he hin kan i tthen kho lo. Kan phungthluk, kan kokek tuanbia, kan nungphung le kan ca kan holh hna he zong a tthen in kan i tthen kho lo. Cucaah, Khirhfabu kan i hruainak ah, kan zumhnak ah, Pathian lei kar kan hlannak ah hi bantuk thil tete hna hman ziathiam le tahchunhnak i lak thiam hi a biapi taktak mi asi. Hlaphuah thiam Carl Roberg nih, “Arfi le khuadawm le khuari hna nih khin na thil tikhawhnak an langhter ko,� a ti bang thakbere te hmanh hi a hmuh ziathiam le tuaktan duh ahcun Pathian sunparnak le thil tikhawhnak langhtertu asi ko. Thakbere hmang in Pathian kong le a dawtnak hi cawnkhawh le hmuhkhawh asi ko. “Thakbere ei cu sam saunak.�
Philippines
Biahmaithi
Ka hngakchiat lioah ka nu nih, “Thakbere ei cu sam saunak,� a rak kan ti tawn. An in ti cio hna lai dah ka ti. Sam saunak taktak ah ka rak ruah. Asinain, ka upat hnu i ka ruahthan tikah sam saunak asi lo zia ka theih than. Sihmanhsehlaw, sullam ngei loin chimmi bia asi lai lo, tiah ka lunghrinh. A phi ka hei chuahmi cu: thakbere (makphek) nih hin kathawtnak kan pe kaw, mehthaw le hangthaw kan ngeih lo zongah thakbere a um phot ko ahcun khimso tein rawl eikhawh asi. Sifah he zong ai pehtlai. Sifah cang ahcun thakbere dah ti ko lo cu, meh dang zei a um lo. Cucaah, thakbere hi duh hna seh, ei kho hna seh, an paw khim hna seh, an kaa thaw hna seh, ti duh ah “thakbere ei cu samsaunak� an rak kan tinak asi lai dah, tiah ka ruah. Cun, sammeh chiat le lukongh kha kan rak hua tuk i, samsau rumro kan rak duh tak. Cucaah, “thakbere ei cu samsaunak� timi hi sullam a ngei ngaingai mi “Laimi Filawsawfi� (phylosophy) asi, tiah ka ruah. Laimi kan kokek filawsawfi tete le kan phungthluk tete hna hi ruah duh le dothlat duh ahcun, hi hna hmang in Pathian kong hi cawnkhawh le dothlatkhawh tuk an si. Cucu, tuchan ah a lar ngaingai mi “Doing Local Theology,� ti lengmang mi cu an si ko. Cucaah, “Thakbere Theology� ka ti duhnak zong hi thakbere hmang in Pathian kong cawng hna usih, ruat hna usih, dothlat hna usih, ti khi asi ko.
Hmunkip ah a um
Archaeologist pawl nih, “thakbere hi Ecuador nitlak thlanglei ah khin a luancia mi kum 6000 lioah khan a rak um diam cang e,� an ti. Cucu, vawleicung hmunkip ah a hong karh i, thakbere a umlonak ram um dawh asi ti lo. Philippines, India, Tuluk (China), Korea le Japan ram hna i thakbre a hong luhnak hi Mexico ram in asi, an ti. Mi cheukhat lebang nih cun an pawcawmnak ca tiangah an hman. Minung khuasaknak he thenkhawh asi ti lo. Ei awk ca lawngah asi lo, zumhnak he hrim ai pehtlai mi asi. India ram i Hindu biaknak a zummi pawl nih khin thakbere hi khuachia, khuavang thawlnak ah an hman e, an ti.
Kan biakmi Pathian hi Jerusalem lawngah a ummi asi lo, America lawngah a ummi asi lo; vawleicung khuaza ramkip le hmunkip ah a ummi asi (omnipresence). Minung sin lawngah a um fawn lo, sermi thil dang hna sin zongah a um thiamthiam (Thomas C. Oden, The Living God: Systamatic Theology Vol 1, p. 67). Judah mi hna nih Pathian hi Jerusalem biakinn chung lawngah a um, tiin an rak ruah i, cu lei hoih cun thla an rak cam tawn. Cucaah cun dawkaw, Jesuh nih, “Pathian cu thlarau asi i a biatu hna nih thlarau le biatak in an biak awk asi,� (John 4:24) a rak ti phah cu. A sullam cu Pathian hi Jerusalem lawngah a ummi asi lo, hmunkip ah a um. Cucaah, khoika hmun paoh ah, nan umnak paoh ah lungtak tein Pathian hi biakkhawh asi ko, ti khi asi. September 2007 i kawlram phungki le mipi nih cozah dohdalnak an tuah lioah khan, thlanglei Africa theologian pa, Desmund Tutu nih kawlram mi sinah hnemhnak bia a chimmi cu: Pathian hi vansang pi ah khin a um le a cuanh in a kan cuanh, tiin ruah ding asi lo. Kan lakah khua a sa i, kan lakah a um. Kan harnak le kan temtuarnak vialte hi a kan temtuar pi, a ti. Asi! Pathian cu hmunkip ah a um. Kan i dornak le kan thazaang, harnak caan ah a kan bawm zungzaltu asi (Psalm 46:1).
Kathawtnak a kan pek
“Thakbere ei cu sam saunak� timi chunglei sullam (inner spirit/meaning) taktak cu “kathawtnak a kan pekmi� kha asi ko. Thakbere hi mirum zong nih duhmi, sifak zong nih duhmi, Mirang zong nih duhmi, Kawl zong hi duhmi, Lai zong nih duhmi, saram (va) zong nih duhmi, mi zeipaoh kathawtnak a pe khotu asi. Asinain, kan eining le kan hmanning bel ai dang sawk lai. Halkha i Asung sabuti le thakbere, Thantlang i Ameng sabuti le thakbere kan van i cawh, kan van i cawh i, thlanchuak nawn te i kan van ei cang ah khin cun, hi hlah maw leicung ka chuahhnawhchan hi asi, ti awk in a um. Puai tuahnak i rawl i hrawmnak ah khin thakbere tel loin tirawl va pe hna hmanh u, an zai rengreng lai. Thakbere an hlam hrimhrim lai. An ei lio i an hlam ngam lo hmanh ah, an lawi hnu ah “ai... thakbere a um lo le kan i lungsi lo, an rawl cu a thaw ko nain a yahta um lo,� an ti ko lai.
Cu bantuk cun, Pathian hi mikip caah asi. Mirum zong nih herhmi, sifak zong nih herhmi, bawi he bawi lo he, minung le sermi thil vialte nih kan herhmi, kan hlammi asi. Zungzal nunnak lam asi (John 14:6), a kan khamhtu asi. Pathian locun minung nunnak hi pakpalawng menmen asi. Pathian nih a kan kilven lo ahcun a ping a pang kan su ko lai. Philippines lebang ahhin cun thakbere a thei lawng siloin a hnah zong hi hehchet tiah an zuar i, tihang ah an so. Jesuh Khrih puanki te hmanh kha zumh ngamnak taktak he tawngh ahcun damnak hmuhkhawh asi (Matt. 9:18 – 22; Mk. 5: 21 – 43; Lk. 8:40 – 56).
Vitamin ai tel
Thakbere a hminmi ah khin vitamin D le provitamin A ai tel. Cun, a hringmi ah khin B vitamins le vitamin B6 ai tel. Cun, potassium, magnesium le iron (tandat) zong an i tel. A zum setlomi nih kan pa, Dr. Hmuh Thang khi hal te hmanh u, “tel e!� ati ko lai. Cuticun, vitamin thatha cu um hna kaw, thlanglei America minung lente ai celhmi pawl nih thazaang thawnnak ah an ram thakbere vialte an ei thlu, an ti theu. Asinain, a ei zia le a din zia thiam lo ahcun pawfahnak le pawpi khenser a chuahter, an ti.
Pathian hi kan thlarau ca he kan taksa ca he vitamin a kan petu asi. Baibal ca ah khin vitamin phuntling a um. Thlacam zong hi vitamin phunkhat asi. Baibal ca a rel deuhmi le thla a cam deuhmi cu an vitamin a tling deuh ko lai. An vitamin a tlin cang ah cun thlarau damnak le taksa damnak an hmuh deuh ko lai. Baibal ca a rel deuhmi le thla a cam deuhmi nih cun aho dah vitamin a kan petu asi, ti kha fiang tein an hngalhkhawh lai. Amah Pathian hrimhrim hi kan damnak vitamin asi. A zawmi, a mit a cawmi, a ke a beimi, a hna a chetmi, a thi a chuakmi, khuachia khuavang nih a tuahmi vialte a damter i, thazaang thawnnak a petu asi. Zungzal a thi dingmi kan thlarau zong a khamh i, zungzal nunnak a kan petu asi. Cu kan Pathian cu aho nih dah a hlawt duh lai, aho nih dah hnulei a chit ngam lai. Asinain, cu kan vitamin Pathian Thawngtha cu a hmanzia le a chimzia kan i palh, a ping ah kan kalpi, kanmah duhning paoh in kan mersan tawn caah zawtnak kan chuahpi tawn. A herh lo ah bu kan i then thulh, pulpit cung in kan i sawi thulh, a leng zongah ziknawh in zei le zei dek kan tuah thulh tawn. Pathian duhnak ruat buin kan damnak vitamin taktak kawl in ding hna usih.
A min
Thakbere hi Mirang holh cun minthum in an auh - chili, chile le chilli. An pathum tein dictionay ah an khumh dih hna. Spain holh an hmannak ram ah “chili� hi an hman khun. U. S. le Canada ah khin “chile� hi an hman khun fawn. Cun, “chilli� hi Oxford English Dictionay ning in cun British cafang fonh deuh asi, an ti. Laimi lak zongah hin “thakbere� a ti na, “makphek� a ti na, “makthak� a ti na, i dang lulh in kan auh ko. Asinain, zeibantuk min in auh len zongah a thakbere sinak kha ai thleng hlei lo, thakbere thiamthiam asi i, a thak thotho.
Pathian zong hi min phunphun in auh asi ko. Tahchunhnak ah, God, Yahweh, Jehovah, Elohim, El-shadai, Shalom, Adir, Adon Olam, Pathian, Pasian, Phaya tibantuk in auh lulh asi. Asinain, zeibantuk min paoh in au ko hmanhlaw a Pathian sinak kha ai thleng hlei lo, Pathian thotho asi. Min nih hin a lungput zong a thlenter hlei fawn lo. Lairam ah kan biakmi le ramdang ah an biakmi Pathian zong ai khat ko. Tuchan ah kan biakmi Pathian hi kan pupa hna nih zumh awkthlak tein a rian an rak tuan i, an biakmi Pathian thiamthiam asi ko. Daniel le a hawile zong kha an min an thlen len hna nain zumhtlak an sinak le miphun an dawtnak lungput kha cu minthlennak nih cun a hngirsai kho hlei hna lo, a thlenter kho hlei fawn hna lo. Chim duhmi cu, kan biakmi Pathian hi ai thleng ballo mi Pathian, biak awk a tlakmi Pathian, zungzal a kan dawtu Pathian asi hi, a philh in philh lo ding asi. Asinain, thakbere ah hinchuhmungh tamtuk na cawh ahcun a thahnak a lo lai. Cubantuk cun, kan Pathian hi vawlei chawhlawn, hnahchuahnak, zirngeihnak, le na bawi thutdan he na cawhchih tuk ahcun a sunparnak na hmu kho lai lo, na caah hmual a ngei kho lai lo.
Biafunnak
Japan theologian Koyama nih, “Theological thinking cannot live outside the particularity of history, just as I cannot live outside the particularity of the Koyama family,� (Kosuke Koyama, Waterbuffalo Theology, 1999, p. 45) a ti nacha in le Taiwan theologian Choan –Seng Song nih, “God is present in all cultures and is working out his purposes,� (William Dyrness, Learning about Theology from the Third World, 1990, p. 25) a ti nacha in, kan lei le kan lung in a chuakmi thil tete hna le kan pawngkam ah a cang cuahmahmi thil hna he hin kan i tthen kho lo. Kan phungthluk, kan kokek tuanbia, kan nungphung le kan ca kan holh hna he zong a tthen in kan i tthen kho lo. Cucaah, Khirhfabu kan i hruainak ah, kan zumhnak ah, Pathian lei kar kan hlannak ah hi bantuk thil tete hna hman ziathiam le tahchunhnak i lak thiam hi a biapi taktak mi asi. Hlaphuah thiam Carl Roberg nih, “Arfi le khuadawm le khuari hna nih khin na thil tikhawhnak an langhter ko,� a ti bang thakbere te hmanh hi a hmuh ziathiam le tuaktan duh ahcun Pathian sunparnak le thil tikhawhnak langhtertu asi ko. Thakbere hmang in Pathian kong le a dawtnak hi cawnkhawh le hmuhkhawh asi ko. “Thakbere ei cu sam saunak.�
Olypic Le Vawlei Cung Politics
by Tawk Bawi
OL- Beijing 2008 Olympic Games
August 08.08, Zan Suimilam 8:00 Pm ( Local time ) in onnak puai ( open ceremony ) tuah dingmi Beijing Olympic Games cu vawleicung ram pical pawl nih duhlonak an langhter cio.
Olympic lentecelhnak puaipi hi a hram aa thok kain tukum 2008 Beijing i tuah dingmi a tuanbia zoh tikah Politics he cawhkalh in a kal peng ti khawh a si.
A tanglei ahhin a tuanbia tlawmpal;
Olympic Lentecelh zuamnaknak puaipi hi BC 776 Olympia Greece ram in aa thok. Chanthar Olympic Celhzuamnak a voi ngaknak cu Kum 1908, England ram ah an rak tuah. An rak thokni taktak hi 27, April 1908 in a si i Lentecelh zuamnak a dih khirkhiar ni hi 31, October ( officialy ending on 32. October ) ahhin a si. Celhzuamnak a ni dihlak cu thla 6 le nili chung a rak rau. Asinain, nihin ni ahcun ni 16 ah an dih ter cang.
Hi Olympic zuamnak ahhin Dorando Pietri ( Italian ) nih Marathon tlik/leek zuamnak ah Sui laksawng a rak hmuh. Minutes 350 a tlik/leek nak chungah voi nga khengte a rak tlu. Asinain, a pawng in a zultu hna ( ambulance ) bawmhnak thawngin a chuah khawh. Asinain, pakhatnak a hmumi (official Goal medal ) cu American in Johnny Hayes nih a hmuh. Cu thil Pietri zuamnak cu Queen Alexander nih a hmuh tikah amah nih mansung Sui Hrai ( Gold Cup ) a rak pek.
§ Hi 190 Olympic Celhzuamnak ahhin British Cozah sinah Ireland nih mahte uknak ( Independence ) an rak halmi an rak pek duh hna lo ruangah London khuachung ah fakpi in duhlonak an rak langhter.
§ 1932 USA, Luigi Beccali (Italian ) nih 1500 m zuamnak Sui hngawngoih ( Gold medal ) a hmuh. Laksawng peknak cangdot cungin Fascism uknak upatnak upatnak a rak pek. ( Fascism timi cu 1919 ah Italy Ram in Benito Mussolini nih a rak thokmi Uknak chiakha taktak a si. Hitler Nazi's Uknak bantuk )
§ 1936 Germany, Nazi's Adolf Hitler nih conglawmhnak puai on ding a si caah OL pawl chungah buainak fakpi a rak chuak. Hi lio ahhin vawleicung ram in Celhzuamnak a chuakmi vialte lakah Norway nih Laksawng sung tam bik an rak hmuh. Sui-7, Ngun-5, Dar sen-3, a dihlak 15.
§ 1940- Ralpi 2 nak ruangah an tuah kho lo.
§ 1952, Finland, Helsinki, 1948-36 Israel ram an rak i tel kho lo. A voi khatnak USSR OL ah an i tel kum a si.
§ 1956, Australia, Middle East ram in, Egypt, Iraq, Lebanon ram 3 nih tel lo dingin an au. A ruang cu, British, France, Israel nih Suez an rak chim ( an rak tuk ). ( Suez hi Egypt ram chung ummi a si )
§ 1964 Japan, Indonisia, South Korea ram 2 nih tel lo ding in an thanh. South Africa zong vunhawng ( apartheid ) thleidan ruangah an rak phen hna.
§ 1964 Mexico, Puai tuah hlan ni 10 ah duhlonak a langhtermi Sianghngakchia minung 200 reng lo palik nih an rak thah hna.
§ 1972 Germany, Israel ram in Celhzuam dingah a rami Sianghngakchia 11 Palestinian ralhrang ( terrorists ) pawl nih an thah hna.
§ 1976 Canada, African Ram ( African Nation ) 26 nih ( Boycott ) tel duh loin an nuar. A ruang cu, New Zealand Union Rugby ( all Black ) team kha South Africa ram ah Rugby celh dingin an rak kal. Africa Ram 26 nih an au hnawh hna caah puai thok hlan in an rak kir.
§ 1980 USSR Soveit Union Russia, US hruai nakin Ram 62 nih ( Boycott ) an telpi duh lo. A ruang cu Soveit Ralkap nih Afgnistan an tuk. Russia cungah chawletnak ( economic sanction ) an rak phih.
§ 1988 South Korea, North Korea le amah hawile simi Cuba, Etiopia an i tel lo.
§ 1996 USA, Vawleicung ram 197 nih an telpi hna. Mizei ram hmanh nih tel lo dingin a nuarmi an um lo. Asinain, Celhzuamnak an tuah lio July 27 zing lei suimilam 1:21 am ah Ralhrang ( terrorist ) nih Bom an puah caah minung 2 an thi. Minung 111 hma an pu. Mah kum ahhin Kawlram zong Celhzuamnak ah aa tel kho ve.
§ 2008 China, Beijing OL zong Ram tampi nih Boycott tuah an timh. Asinain, World Super power ngeitu President Bush nih cun a thloh hna. A hlei in Germany le France President Nicolas Sarkozy nihcun China nih Tibet miphun cung i a tuahsernak a thlen lo ahcun Beijing OL hi ka telpi hna lo tiah a ti.
OL- Beijing 2008 Olympic Games
August 08.08, Zan Suimilam 8:00 Pm ( Local time ) in onnak puai ( open ceremony ) tuah dingmi Beijing Olympic Games cu vawleicung ram pical pawl nih duhlonak an langhter cio.
Olympic lentecelhnak puaipi hi a hram aa thok kain tukum 2008 Beijing i tuah dingmi a tuanbia zoh tikah Politics he cawhkalh in a kal peng ti khawh a si.
A tanglei ahhin a tuanbia tlawmpal;
Olympic Lentecelh zuamnaknak puaipi hi BC 776 Olympia Greece ram in aa thok. Chanthar Olympic Celhzuamnak a voi ngaknak cu Kum 1908, England ram ah an rak tuah. An rak thokni taktak hi 27, April 1908 in a si i Lentecelh zuamnak a dih khirkhiar ni hi 31, October ( officialy ending on 32. October ) ahhin a si. Celhzuamnak a ni dihlak cu thla 6 le nili chung a rak rau. Asinain, nihin ni ahcun ni 16 ah an dih ter cang.
Hi Olympic zuamnak ahhin Dorando Pietri ( Italian ) nih Marathon tlik/leek zuamnak ah Sui laksawng a rak hmuh. Minutes 350 a tlik/leek nak chungah voi nga khengte a rak tlu. Asinain, a pawng in a zultu hna ( ambulance ) bawmhnak thawngin a chuah khawh. Asinain, pakhatnak a hmumi (official Goal medal ) cu American in Johnny Hayes nih a hmuh. Cu thil Pietri zuamnak cu Queen Alexander nih a hmuh tikah amah nih mansung Sui Hrai ( Gold Cup ) a rak pek.
§ Hi 190 Olympic Celhzuamnak ahhin British Cozah sinah Ireland nih mahte uknak ( Independence ) an rak halmi an rak pek duh hna lo ruangah London khuachung ah fakpi in duhlonak an rak langhter.
§ 1932 USA, Luigi Beccali (Italian ) nih 1500 m zuamnak Sui hngawngoih ( Gold medal ) a hmuh. Laksawng peknak cangdot cungin Fascism uknak upatnak upatnak a rak pek. ( Fascism timi cu 1919 ah Italy Ram in Benito Mussolini nih a rak thokmi Uknak chiakha taktak a si. Hitler Nazi's Uknak bantuk )
§ 1936 Germany, Nazi's Adolf Hitler nih conglawmhnak puai on ding a si caah OL pawl chungah buainak fakpi a rak chuak. Hi lio ahhin vawleicung ram in Celhzuamnak a chuakmi vialte lakah Norway nih Laksawng sung tam bik an rak hmuh. Sui-7, Ngun-5, Dar sen-3, a dihlak 15.
§ 1940- Ralpi 2 nak ruangah an tuah kho lo.
§ 1952, Finland, Helsinki, 1948-36 Israel ram an rak i tel kho lo. A voi khatnak USSR OL ah an i tel kum a si.
§ 1956, Australia, Middle East ram in, Egypt, Iraq, Lebanon ram 3 nih tel lo dingin an au. A ruang cu, British, France, Israel nih Suez an rak chim ( an rak tuk ). ( Suez hi Egypt ram chung ummi a si )
§ 1964 Japan, Indonisia, South Korea ram 2 nih tel lo ding in an thanh. South Africa zong vunhawng ( apartheid ) thleidan ruangah an rak phen hna.
§ 1964 Mexico, Puai tuah hlan ni 10 ah duhlonak a langhtermi Sianghngakchia minung 200 reng lo palik nih an rak thah hna.
§ 1972 Germany, Israel ram in Celhzuam dingah a rami Sianghngakchia 11 Palestinian ralhrang ( terrorists ) pawl nih an thah hna.
§ 1976 Canada, African Ram ( African Nation ) 26 nih ( Boycott ) tel duh loin an nuar. A ruang cu, New Zealand Union Rugby ( all Black ) team kha South Africa ram ah Rugby celh dingin an rak kal. Africa Ram 26 nih an au hnawh hna caah puai thok hlan in an rak kir.
§ 1980 USSR Soveit Union Russia, US hruai nakin Ram 62 nih ( Boycott ) an telpi duh lo. A ruang cu Soveit Ralkap nih Afgnistan an tuk. Russia cungah chawletnak ( economic sanction ) an rak phih.
§ 1988 South Korea, North Korea le amah hawile simi Cuba, Etiopia an i tel lo.
§ 1996 USA, Vawleicung ram 197 nih an telpi hna. Mizei ram hmanh nih tel lo dingin a nuarmi an um lo. Asinain, Celhzuamnak an tuah lio July 27 zing lei suimilam 1:21 am ah Ralhrang ( terrorist ) nih Bom an puah caah minung 2 an thi. Minung 111 hma an pu. Mah kum ahhin Kawlram zong Celhzuamnak ah aa tel kho ve.
§ 2008 China, Beijing OL zong Ram tampi nih Boycott tuah an timh. Asinain, World Super power ngeitu President Bush nih cun a thloh hna. A hlei in Germany le France President Nicolas Sarkozy nihcun China nih Tibet miphun cung i a tuahsernak a thlen lo ahcun Beijing OL hi ka telpi hna lo tiah a ti.
Mission Le Mission Nih A Herh Mi
By Nawl Hre Cin
Bible Cherhchan: Acts 1:6 -8
Biahmaithi
Lamkaltu cauk chung kan hun kau sinin a ngan pakhatnak ah kan hun hmuh cawlhmi cu Jesuh Khrih thihnak in a thawhthan i ni sawmli chung zultu pawl sinah aa langhnak kong kha asi. A ni sawmlinak ah zultu pawl he Olives tlang cungah zanriah an hmang ti hna. Cu lio ah zultu pawl nih Jesuh kha," Bawipa Isreal mi uknak cu a tu bak ahhin maw na pek than cang hna lai?" tiah an hal. Zultu pawl nih zei ca'h dah hi bantuk bia halnak hi lungtho ngai hin an hal hnga? A tawinak in chim ahcun, vawlei caandongh tikah cun, Jesuh nih bia a rak kamh hna bantukin, amah Khrih kha siangpahrang a si lai i zultu pawl hi bia ceihtu bawi kan si lai tiah an rak i ruah chan ruangah asi (Matt.19: 28 ).
Asinain Jesuh nih a hun lehthanmi hna an theih tikah an khuaruah a har. A lehmi hna cu " ka pa nih a mah nawlngeihnak chung i a chiahmi ni le caan cu nan nih ngalh awk a hreh lo" ti kha asi. Phundangin kan chim ahcun, hihi kong hi cu nanmah zeihmanh nan i ceih awk a um lo ti he khin aa khat bak ko. Asi! Vawlei caan a dongh tik i zei kan can te lai ti pawl hi minung ceih dingmi rian asi hrim lo. Nihin ni kan chan zong ahhin Jesuh Khrih zeitikdah a rak lai , vawlei caan zeitikdah a dongh lai ti le vawlei caan a dongh tikah zeidah kan can te lai ti pawl hna hi kan mah minung nih kan ceih a hreh lomi rian a rak si. Asi kunah khrihfa hna i kan rian cu zeidah asi kun hnga? Jesuh nih, " thiang Thlarau kah nan sinah a ra lai i thawnnak an pek hna lai. Cuhnucun Jerusalem khua le Judea ram le Samaria ram le vawlei cung khua za kipah ka Thawngtha kha nan phuan lai" tiah ati hna. Khrihfa mi hna i kan rian cu mission riantuan asi. Mi vialte kha Jesuh khrih kong chimh, cun Khrih nih Zei dah kan ca'h a rak tuah i zei dah a tuah rih lai timi kong chim kha kan rian cu asi. Khrihfa kan rian cu mission asi.
1. Mission riatuan cu Khrih a kan fialmi nawlngaih asi
Jesuh khrih hrimhrim nih zultu pawl hna kha mission riantuan ding a rak fial hna. Lamkaltu 1:8 kan zoh asi cun ka ca'h tette nan si lai tiah a ti hna. Cun Matt. 28:20 chungah Jesuh nih zultu pawl sinah a timi hna cu, " Van le vawlei nawlngeihnak vialte cu pek ka si cang ! Vawlei cung khua zakip ah va kal u law ka thawngtha kha va chim u.A ka zummi paoh kha pa le fa le Thiang Thlarau minin tipilnak va pe hna u, cun kan cawnpiakmi hna kha va cawnpiak ve hna u. Cun hihi philhhlah u, vawlei caandongh tiangin a zungzal nan sinah ka um lai". Jesuh khrih i a kan fialmi cu doctrine kong pakhat le pakhat, buu khat le buu khat i al asi lo, khua zakip i a thawngtha va phuan tu kha asi. Cucu mission kan timi cu asi. Cuca'h mission raintuan cu Khrih a kan fialmi nawlngaih asi.
2. Mission cu Thiang Thlarau thawnnak lawngin asi kho
Jesuh nih zultu pawl sinah, "Thiang Thlarau kha nan cungah a ra lai i thawnnak in nan khat lai. Cun ka Thawngtha kha Jerusalem, Judea, Samaria in vawlei khua zakip tiangin nan chim lai" tiah ati hna. Zumtu pawl nih cun Thlarau thawnnak timi hi kan hreh bikmi asi. Thlarau timi hi Hebrew he Greek he an hmanning zoh tikah thli (Wind) or thaw (breath) timi he suallam aa khatmi an si. Genesis chung kan zoh asiahcun sernak tuanbia ah Pathian Thlarau (Thli pi) cu ti cungah aa chawk ti kha kan hmuh. Pathian nih mipa cu tlakin aser, i a hnar ah thaw (thli or thlarau) a hun pek hnu lawngah nunnak a hung ngei ti kha kan hmuh. Cucaah hi pathum hi Bible cacang tampi ah hmanning aa khatmi an si. Cuningasiahcun minung timi hi Pathian Thlarau thawnnak kan chung i chemhnawh kan si hnu lawngah nunnak taktak a ngeimi kan si. Pathian thaw, or thli or Thlarau thawnnak chemhnawh kan si hlan cu tlak sawhsawh kan si. Khrihfa buu asi zongah Pathian Thlarau thawnnak um lo ahcun inn sawhsawh he aakhat. Thlarau thawnnak a um lomi buu cu inn (building Or Institution) sawhsawh men asi ko. Lamkaltu cauk chung kan zoh asiahcun, Peter nih Thawngtha a chim i minung thongthum an lung an i tleng, i cu thok cun khrihfa kan hung karh cawlhnak kha kan hmuh.. Asinain thil sining zohthan ahcun kha ni i mipi lung a thlengtu kha Peter i holh (holhtheihlo) a hmanmi kha asi lo. Mipi lung a thlengtu le Thawngtha a karhtertu cu Thiang Thlarau riantuannak tu asi.
Nihin ni i missionary tampi hna zong nih thlarau thawnnak hi an hreh cio. Nihin ah cun misssion subject bakin Doctor tiang a cawngmi hi kan ram chung hmanhah an um pah cang. Asinain Lai mi nih CCOC an thlahmi zongah Doctor cu an rak um lo, nain Pathian nih a umpi hna i an hlawh tling ko. Cuti i ka ti tikah fim cawnnak hna hi ka doh bia asi lo. Asinain Minung i kan hngalh theih nak hi limit a ngei mi a bi te khi asi, cuca'h kan mah nak a thawng deuhmi, mi pakhatkhat sin i bawmnak timi kha kan hreh zungzal mi asi. Cucah thawnnak in a khatmi Thlarau bawmhnak hi kan hreh. Johan 20: 21-22 kan rel asi ahcun Jesuh nih a timi hna cu, " Ka pa nih a ka thlah bantuk in kan thlah vehna. Cun a timi rihmi hna cu , "Thiang thlarau kha hmu hram ko u". Mission riantuannak ding caah cun minung fimnak lawngin si loin thlarau hmuh hmasa ngeih hmasa kan hreh. Mission rian cu Thlarau lawng nih tlam a tlinter khawh.
3. Mission cu thoknak le tinhnak a ngei
Jesuh nih, "ka Thawngtha hi Jerusalem le Judea ram vialte le Samaria ram le vawlei khua zakip in nan chim lai" tiah ati hna. Mission i aa thoknak hmun cu Jerusalem asi. Jesuh nih a chimh ka hna ah cun zultu pawl nih an rak zum lo. Jerusalem hi mission a dongnak asi lai tiah an rak zumh. Cu ti i an zumhnak a ruang cu, Vawlei caan a dongh tikah cun Jerusalem hi kan center asi lai i hi ka in hin vawlei kan uk lai tiah an rak ruah caah asi. Asinain Jerusalem cu mission a rak i thoknak tu asi ai. Nihin ni ah kan Jerusalem hi kan theih cio a hreh cang.
Kan Jerusalem hi kan mah le kan local church hna asi kho men. Asinain kan philh lo ding cu Jerusalem hi a thoknak lawng asi rih hih. Khrihfabu tampi le khrihfa tampi hna cu hi Jerusalem tiang lawng hi tuan kna i tim i hi leng hi peh kan i tim ti lo. Hi hnuah hin kan Judea ram kan theih rih a hau.
Judea timi cu Martha , Mary le Lazarus hna in an inn kha asi. Cun Zacchaeus i a inn a um nak zong kha Judea ram chung Bathany khua asi. Cu inn pawl ah cun Jesuh nih a cawnpiak hna i khamhnak Thawngtha an cohlannak kha kan hmuh. Lazarus zong nih thihnak in nunnak a hun hmuhthan nak kha kan hmuh. Cucaah Judea timi nih a sawh khawh mi cu a tlau lio cuahmah mi inchungkhurkhar (family) pawl sin i Thawngtha va chim khi asi. Lazarus bantuk i chungkhar chungah a thi lio cuahmah mi hna kha nunnak asimi khrih sin i rak ratpithan ding kha asi.
Cu dih hnu ah cun samaria ah kal kan hau rih. Samaria timi hi rak nautat ngaimi miphun ansi. Judah miphun pawl nih cun an khua zong an ttawl duh lomi hna an si. An thil hmanmi zong hrawmh an duh lomi miphun an si. Nehsawhmi miphun ah ruahmi an si. Cucah Samaria timi nih a sawh khawhmi cu mi nih zei i rel lomi pawl kha an si. Nihin niah Sifah mi hna, Zu a ding i mi nih a hrial in hrialmi hna pawl kan pawngkam ah tampi an um len ko hih. Cu hna pawl nih Pathian Thawngtha an theihkhawh thannak hnga mission rian tuan ding fial kan si hih.
A dongh nak ah cun vawlei khua za kip tiang i thawngtha chim ding rian kan ngei. Ziah khrihfa buu chung i na piangthar e thar lo e ti tiang lawngin ma kan ni zat ko lai. Kan pawngkam ah Buddhist hna tampi an um tung. Khrih fa nih mission kan tuan lo ah aho nih dah a kan tuahpaik lai. Vawlei khua zakip timi nih a sawh duhmi cu Khrih khamhnak Thawngtha a thei rih lomi hna paohpaoh kha ti duhnak asi ko.
Cucaah Jerusalem hi mission i a thoknak asi i cu in Judea, Samaria le vawlei cung khua zakip, Pathian Thawngtha a thei rih lomi hna paoh sin i Thawngtha chim kha kan rian asi. Mission timi cu thok nak le tinhnak a ngei.
Conclusion
A donghnak bik ah langhter ka duhmi cu Mission timi cu a chim in chimmi si loin mah pum i pek in taun dingmi rian asi. Jesuh khrih nih ka thawngtha va phuan u tiah a kan ti bantuk in, mission riantuan timi cu Khrih i a kan fialmi nawl zulh asi.Cu mission rian hlawhtling tein kan tuan khawhnak dingah cun Thiang Thlarau thawnnak kan hreh. Cun mission rian kan tuan tik ahhin kan i thoknak hmun in vawlei cung khua zakip, Khrih Thawngtha a thei rih lomi hna paoh sih tiang i va phuan ding hi kan rian asi.
Bible Cherhchan: Acts 1:6 -8
Biahmaithi
Lamkaltu cauk chung kan hun kau sinin a ngan pakhatnak ah kan hun hmuh cawlhmi cu Jesuh Khrih thihnak in a thawhthan i ni sawmli chung zultu pawl sinah aa langhnak kong kha asi. A ni sawmlinak ah zultu pawl he Olives tlang cungah zanriah an hmang ti hna. Cu lio ah zultu pawl nih Jesuh kha," Bawipa Isreal mi uknak cu a tu bak ahhin maw na pek than cang hna lai?" tiah an hal. Zultu pawl nih zei ca'h dah hi bantuk bia halnak hi lungtho ngai hin an hal hnga? A tawinak in chim ahcun, vawlei caandongh tikah cun, Jesuh nih bia a rak kamh hna bantukin, amah Khrih kha siangpahrang a si lai i zultu pawl hi bia ceihtu bawi kan si lai tiah an rak i ruah chan ruangah asi (Matt.19: 28 ).
Asinain Jesuh nih a hun lehthanmi hna an theih tikah an khuaruah a har. A lehmi hna cu " ka pa nih a mah nawlngeihnak chung i a chiahmi ni le caan cu nan nih ngalh awk a hreh lo" ti kha asi. Phundangin kan chim ahcun, hihi kong hi cu nanmah zeihmanh nan i ceih awk a um lo ti he khin aa khat bak ko. Asi! Vawlei caan a dongh tik i zei kan can te lai ti pawl hi minung ceih dingmi rian asi hrim lo. Nihin ni kan chan zong ahhin Jesuh Khrih zeitikdah a rak lai , vawlei caan zeitikdah a dongh lai ti le vawlei caan a dongh tikah zeidah kan can te lai ti pawl hna hi kan mah minung nih kan ceih a hreh lomi rian a rak si. Asi kunah khrihfa hna i kan rian cu zeidah asi kun hnga? Jesuh nih, " thiang Thlarau kah nan sinah a ra lai i thawnnak an pek hna lai. Cuhnucun Jerusalem khua le Judea ram le Samaria ram le vawlei cung khua za kipah ka Thawngtha kha nan phuan lai" tiah ati hna. Khrihfa mi hna i kan rian cu mission riantuan asi. Mi vialte kha Jesuh khrih kong chimh, cun Khrih nih Zei dah kan ca'h a rak tuah i zei dah a tuah rih lai timi kong chim kha kan rian cu asi. Khrihfa kan rian cu mission asi.
1. Mission riatuan cu Khrih a kan fialmi nawlngaih asi
Jesuh khrih hrimhrim nih zultu pawl hna kha mission riantuan ding a rak fial hna. Lamkaltu 1:8 kan zoh asi cun ka ca'h tette nan si lai tiah a ti hna. Cun Matt. 28:20 chungah Jesuh nih zultu pawl sinah a timi hna cu, " Van le vawlei nawlngeihnak vialte cu pek ka si cang ! Vawlei cung khua zakip ah va kal u law ka thawngtha kha va chim u.A ka zummi paoh kha pa le fa le Thiang Thlarau minin tipilnak va pe hna u, cun kan cawnpiakmi hna kha va cawnpiak ve hna u. Cun hihi philhhlah u, vawlei caandongh tiangin a zungzal nan sinah ka um lai". Jesuh khrih i a kan fialmi cu doctrine kong pakhat le pakhat, buu khat le buu khat i al asi lo, khua zakip i a thawngtha va phuan tu kha asi. Cucu mission kan timi cu asi. Cuca'h mission raintuan cu Khrih a kan fialmi nawlngaih asi.
2. Mission cu Thiang Thlarau thawnnak lawngin asi kho
Jesuh nih zultu pawl sinah, "Thiang Thlarau kha nan cungah a ra lai i thawnnak in nan khat lai. Cun ka Thawngtha kha Jerusalem, Judea, Samaria in vawlei khua zakip tiangin nan chim lai" tiah ati hna. Zumtu pawl nih cun Thlarau thawnnak timi hi kan hreh bikmi asi. Thlarau timi hi Hebrew he Greek he an hmanning zoh tikah thli (Wind) or thaw (breath) timi he suallam aa khatmi an si. Genesis chung kan zoh asiahcun sernak tuanbia ah Pathian Thlarau (Thli pi) cu ti cungah aa chawk ti kha kan hmuh. Pathian nih mipa cu tlakin aser, i a hnar ah thaw (thli or thlarau) a hun pek hnu lawngah nunnak a hung ngei ti kha kan hmuh. Cucaah hi pathum hi Bible cacang tampi ah hmanning aa khatmi an si. Cuningasiahcun minung timi hi Pathian Thlarau thawnnak kan chung i chemhnawh kan si hnu lawngah nunnak taktak a ngeimi kan si. Pathian thaw, or thli or Thlarau thawnnak chemhnawh kan si hlan cu tlak sawhsawh kan si. Khrihfa buu asi zongah Pathian Thlarau thawnnak um lo ahcun inn sawhsawh he aakhat. Thlarau thawnnak a um lomi buu cu inn (building Or Institution) sawhsawh men asi ko. Lamkaltu cauk chung kan zoh asiahcun, Peter nih Thawngtha a chim i minung thongthum an lung an i tleng, i cu thok cun khrihfa kan hung karh cawlhnak kha kan hmuh.. Asinain thil sining zohthan ahcun kha ni i mipi lung a thlengtu kha Peter i holh (holhtheihlo) a hmanmi kha asi lo. Mipi lung a thlengtu le Thawngtha a karhtertu cu Thiang Thlarau riantuannak tu asi.
Nihin ni i missionary tampi hna zong nih thlarau thawnnak hi an hreh cio. Nihin ah cun misssion subject bakin Doctor tiang a cawngmi hi kan ram chung hmanhah an um pah cang. Asinain Lai mi nih CCOC an thlahmi zongah Doctor cu an rak um lo, nain Pathian nih a umpi hna i an hlawh tling ko. Cuti i ka ti tikah fim cawnnak hna hi ka doh bia asi lo. Asinain Minung i kan hngalh theih nak hi limit a ngei mi a bi te khi asi, cuca'h kan mah nak a thawng deuhmi, mi pakhatkhat sin i bawmnak timi kha kan hreh zungzal mi asi. Cucah thawnnak in a khatmi Thlarau bawmhnak hi kan hreh. Johan 20: 21-22 kan rel asi ahcun Jesuh nih a timi hna cu, " Ka pa nih a ka thlah bantuk in kan thlah vehna. Cun a timi rihmi hna cu , "Thiang thlarau kha hmu hram ko u". Mission riantuannak ding caah cun minung fimnak lawngin si loin thlarau hmuh hmasa ngeih hmasa kan hreh. Mission rian cu Thlarau lawng nih tlam a tlinter khawh.
3. Mission cu thoknak le tinhnak a ngei
Jesuh nih, "ka Thawngtha hi Jerusalem le Judea ram vialte le Samaria ram le vawlei khua zakip in nan chim lai" tiah ati hna. Mission i aa thoknak hmun cu Jerusalem asi. Jesuh nih a chimh ka hna ah cun zultu pawl nih an rak zum lo. Jerusalem hi mission a dongnak asi lai tiah an rak zumh. Cu ti i an zumhnak a ruang cu, Vawlei caan a dongh tikah cun Jerusalem hi kan center asi lai i hi ka in hin vawlei kan uk lai tiah an rak ruah caah asi. Asinain Jerusalem cu mission a rak i thoknak tu asi ai. Nihin ni ah kan Jerusalem hi kan theih cio a hreh cang.
Kan Jerusalem hi kan mah le kan local church hna asi kho men. Asinain kan philh lo ding cu Jerusalem hi a thoknak lawng asi rih hih. Khrihfabu tampi le khrihfa tampi hna cu hi Jerusalem tiang lawng hi tuan kna i tim i hi leng hi peh kan i tim ti lo. Hi hnuah hin kan Judea ram kan theih rih a hau.
Judea timi cu Martha , Mary le Lazarus hna in an inn kha asi. Cun Zacchaeus i a inn a um nak zong kha Judea ram chung Bathany khua asi. Cu inn pawl ah cun Jesuh nih a cawnpiak hna i khamhnak Thawngtha an cohlannak kha kan hmuh. Lazarus zong nih thihnak in nunnak a hun hmuhthan nak kha kan hmuh. Cucaah Judea timi nih a sawh khawh mi cu a tlau lio cuahmah mi inchungkhurkhar (family) pawl sin i Thawngtha va chim khi asi. Lazarus bantuk i chungkhar chungah a thi lio cuahmah mi hna kha nunnak asimi khrih sin i rak ratpithan ding kha asi.
Cu dih hnu ah cun samaria ah kal kan hau rih. Samaria timi hi rak nautat ngaimi miphun ansi. Judah miphun pawl nih cun an khua zong an ttawl duh lomi hna an si. An thil hmanmi zong hrawmh an duh lomi miphun an si. Nehsawhmi miphun ah ruahmi an si. Cucah Samaria timi nih a sawh khawhmi cu mi nih zei i rel lomi pawl kha an si. Nihin niah Sifah mi hna, Zu a ding i mi nih a hrial in hrialmi hna pawl kan pawngkam ah tampi an um len ko hih. Cu hna pawl nih Pathian Thawngtha an theihkhawh thannak hnga mission rian tuan ding fial kan si hih.
A dongh nak ah cun vawlei khua za kip tiang i thawngtha chim ding rian kan ngei. Ziah khrihfa buu chung i na piangthar e thar lo e ti tiang lawngin ma kan ni zat ko lai. Kan pawngkam ah Buddhist hna tampi an um tung. Khrih fa nih mission kan tuan lo ah aho nih dah a kan tuahpaik lai. Vawlei khua zakip timi nih a sawh duhmi cu Khrih khamhnak Thawngtha a thei rih lomi hna paohpaoh kha ti duhnak asi ko.
Cucaah Jerusalem hi mission i a thoknak asi i cu in Judea, Samaria le vawlei cung khua zakip, Pathian Thawngtha a thei rih lomi hna paoh sin i Thawngtha chim kha kan rian asi. Mission timi cu thok nak le tinhnak a ngei.
Conclusion
A donghnak bik ah langhter ka duhmi cu Mission timi cu a chim in chimmi si loin mah pum i pek in taun dingmi rian asi. Jesuh khrih nih ka thawngtha va phuan u tiah a kan ti bantuk in, mission riantuan timi cu Khrih i a kan fialmi nawl zulh asi.Cu mission rian hlawhtling tein kan tuan khawhnak dingah cun Thiang Thlarau thawnnak kan hreh. Cun mission rian kan tuan tik ahhin kan i thoknak hmun in vawlei cung khua zakip, Khrih Thawngtha a thei rih lomi hna paoh sih tiang i va phuan ding hi kan rian asi.
Kum Thar 2009 Chung Ah
by Van Cin Thang
Phi 3:14, 15; Eph 4:22-24, Is 42:16
Bia hmaithi
Christmas a hung liam cun lungchungah kumthar nih ahung zulh colh than! Kum thar a thawhkehnak (its original) cu khua le ram zohhoih in aa lo cio lo. Jewish historian pa Josephus nih cun kumthar cu September le October thla hrawngah hin asi awk a si a ti.. Roman consul nih BC 150 hrawng January ni 1 hi kumthar ni in a canter. Hi ni ahhin vawlei cung pumpalung tamdeuh nih kan hman ve cio ve. Roman history kan zoh sicun, hi khuasik can, kumthar ni can ahhin Roman pawl cu zu he sa he, an rak i nuam i, ningcang lo in an can arak hman bik ni can si. Kanmah lautu zong, January 1 ni hi kumthar in kan hman ve i, hi kumthar hrawnghrang ahhin a khuakip ah"Khuvhna Kyia" (Lautu New Year Festival) puai tuah a si. A tu ahcun Lautu/ram chung lawng hmanh si lo in vawlei cungkhua cul in lautu mi kan umnak kip ah tuah a si cang. Lautu American pawl cu kan hnu zarh ahkhan an tuah cang. Cun Lautu Philipines pawl zong Pathian nih tluangte in lam akan hruai ahcun January 3rd ahhin tuah kan i timh ve. Hi puai hi nomhnak men lawng si lo in Pathian nih kumkhat chung lam a kan hruainak kha lawmhnak le kan thawhkehnak phunlam kilveng zohkhennak le upatpek nak zong a si.
Kum thar chung kan lut fatin te in, hmailei kan koltung( goal) zeidah si ti theih fiang set lo in kumthar voi zeizat, kumzeizat, kan rak hman cang, kan liamter cang cio hnga.. Kumthar hi a liamcia mi kan can hna chung i kan rak palhnak chungin fimnak ilaknak le thanchohnak caan in kan hman awk a si. Cun hnulei can hna zohthannak can zong in kan hman awk a si i, kan philh, hnawh dihnak ni can zong a si awk a si ve. Apostle Paul nih, "hnu lei thil kha philh i hmailei thil banh hi kaa zuam lengmang mi asi. Cu caah kawltung lei ah cun laksawng hmuh awkah khan ka tli" ( Phi 3:14,15) tiah a ti. Kumthar hi kan nun hlun hna vialte hnawh dih i, Kum tharchung ah timhtuahnak thar he kan thawkthan can zong asi bantuk in, kan vun kaltak cangmi kumhlun chung i Pathian a kan dawtnak,zohkhennak, le thluahchuah kan hmuhmi cungah lunglawmhnak bia kan chimnak caan zong in kan caan hmang cio hna u sih. Cu caah tutan, kan phan bal rih lo mi kum thar 2009, chungah hin thil pathum nunpi bu in lut hna u sih ti kan sawm hna.
Kawl tung he: [With setting the goal]
Nihin ah mitam pi cu hmailei caah timhtuahmi goal ngeiset lo le fiangset lo in asi tikpoah ah si ko seh tin a nungmi , a tlawnglengmi kan tam. Hi hi thanchohnak a dawnkhamtu hrampi pakhat a si ve. Hmailei caah goal ngei hi Krih fa kan nunnak a bia ngaingai mi le kan tlorh lengmangmi pakhat a si ve. Michael De Montaige nih a ti mi cu; [The soul that has no established aim losses itself], Fek te in Tinhmi ngei lo mi pa/nu/ nunnak cu amah te in a tlau. Cun Washington lving nih a ti ve mi cu: [Great minds have purposes, others have wishes], Mi cheukhat nih lungchung in duhnak, saduhthahnak an ngei i, Khua kaupi a ruahkho mi hna nih cun timhmi an ngei. Timhmi cu tuahduhnak lungthin men lawng si lo in, ka tuahhrim lai tiah lungchungah bia khiaknak he hmailei ah kal khi asi . Cun Bible thiang zongnih fiangte in akan cawnpiak ve mi cu [Where there is no vision people perish] "Pathian nih a hruai lomi miphun cu ningcang loin khua an sa. Pathian nawlbia a zulmi cu cu lunglawmmi an si" Pro 29:18. Cu caah zungzal a nungmi Pathian fa kan si bantuk in a nungmi ruahchannak kan ngei awk asi. Pathian nih hngalh hna seh tiah a kan duhpi mi zong a hngalh kho tu kan si awk asi. Cucu Pathian he ipehtlaihnak thawngin hngalh khawh asi. Krih fa nun cu hmai lei a kalmi nun a si bantuk in, hmailei a hmuhkho mi zumhnak le ruahchannak , timhmi target/goal tung kan ngei cio a herh. Cucu Pathian nih kan Bawipa Krih Jesuh thawngin cunglei nunnak i a kan kawh hi a si. (Phil 3:14b). Cun taksak lei in nunak pawcamnak ca i timhmi zong ngei a herh ve B.Th kumkhatnak ka rak kai lio ah Notebook pakhat ka rak icawk ve. A khuh (cover) cungah ca aa tial mi te nihin tiang ka philh kho lo. " Goal keeps us Going" ti si. Cu nihcun khuaza a ka ruatter i, a hman ngai ka ti. Minung hi tinhnak kanngei mi te nihhin hmailei ah a kan kal ter ton. Ramkip ah kan phak cio mi zong hi timhnak kan rak ngeimi ruangah khan a si ko. Cucaahcun hi kum thar ahhin, ruahnak thar timhmi thar he a fek mi kawltung ngei cio hna u sih law, hmai lei ah vorhchih hna u sih.
Nunnak thar/Krih nun he, [With New life in Christ]
Tu kan chan cu, IT chan asi bantuk in a zei thil poah, thil thar, model thar, Brand new a hung chuak colh lengmang. Khulrang te in thil aa thlen chan a si. Everything is changing very fast in this age. A zeipoah thil thar cu duh cio, uar cio a si. i cawk cio a si. Sihmansehlaw, zumtu nang le kei caah cun hi vawlei cungthil thar hna nak in thlarau thil tu khi kan uar deuh awk le kan i cawk deuh awk asi. Nunnak ah a herhmi thil cu kan uar awk kan cawk awk a si ve ko. Asinain cunglei thil hi a biapi deuh in kan chiah awk si. Krih ah nunnak thar (IICor 5:17) a ngei rih lo mi nih nunnak thar kan icawk awk a si i, a ngeicia mi zong nih thawnter chinhnak caan siter hna u sih. Hi chan tiluang nihhin Pathian philh i vawlei cung thilri thar phunphun, model thar phunphun chungah a kan pil pi nak hnga lo, Krih ah nunnak thar kan ngeimi hi kan tharter, tthawnter zungzal ding hi abia pi ngaingai. Kan thinlung le kan ruahnak ah serthan mi kan si zungzal awk asi. (Eph 4:23).
Kan nih krihfa ca cun, kumthar ni thengmang lawng hi nithar si lo in, nifa te hi ni thar, kumthar cu a si ve ko.( Tahnak hla 3:23). Cucaah a tu caan ahhin Pathian ah kan nunnak kan izohthan (reflection)caan le kan man kan ikhiak thannak(re-evaluation)caan siseh law 2009 kumthar chungah Pathian caah a nun kho chinhchin tu si izuam hna u sih. Paul nih II Cor 4:16b " Kan mihring sinak cu duhsah te in zorchin lengmang hman seh law kan thlarua sinak cu ni khat hnu ni khat a thar chin lengmang" a ti bantuk in Pathian ah kan nuncu thar chinter lengmang hna u sih. Pathian nih kan nunnak pakhat cio ah pum in hngalhnak thar ngei peng hna seh ti a kan duh.
Pathian he [With sensing God's presence]
Cun nihin tiang Pathian nih a kan umpi bantuk in tu 2009 kum chung zong ah aa thlengbal lo mi (Heb 8:13) kan pathian nih a kan umpi ve rih lai ti hngalhnak he Kumthar chungah lut hna u sih ti sawm kanduh hna. Thil pakhatkhat maw harnak pakhatkhat maw kan tontik ah cu kantonmi harnak teinak ding caah kan cungah bomchanh awktlak mi thil, hniamnam si lo ah hawikom tha maw pakhatkhat kan ngei hna ahcun kan hnangam, kan ral tha deuh ton bantuk in Kan nunnih Pathian biatak tein aa bochan kho ve poah cu harnak zong kan tei khawh ton, kan tuar in kho deuh ve. Kan hna a ngam i, kan inuam. Pathian sin zong kan i pek kho deuh ve. Kan thawng deuh ve. Cucu Pathian a kan umpi peng, a ka bomtu a si ti kan zumhnak thawngin a si. Krihfa nun cu Zumhnun a si. A nungmi zumhnak kan ngei lo ahcun a phungmen Krihfa kan si tinak si. Zumhnak locun Pathian lung ton khawh a si lo ( Heb11:6). Cun zumhnak thawngin thiam coter kan si, kham kan si. PaThian nih um pi peng a kan duh.Cun a zeibantuk thil,harnak, ngeichiatnak, lunglawmhnak, kan ton zongah, a khuaika hmun le ram kan va phak zongah Pathian nih a kan um pi zungzal ti hi hngalh, zum zungzal hna seh ti zong hi a kan duh fawn. Isai. 42:16 chungah "A mit a cawmi ka mi cu, an kal bal lonak lam khan ka kalpi hna lai. Muinak cu ceunak ah ka canterpiak hna lai i an hmai i lam bingbo cu lam mil ah ka seh hna lai. Hi thil hi tlolh lo te in ka tuah hrimhrim hna lai." Cun Isa 46:4 chungah " Keimah cu nan Pathian ka si i nan tar i nan ttuak a par tiang kan zohkhenh hna lai. Keimah nih kan ser hna i kan zohkhen hna lai, kan bawmh hna lai i kan chuah hna lai."
Cu caah u le nau hna, hi kumthar chungah hin Pathian nih a kan umpi peng , Amah cu a ka hungphen cu a ka bomhchanh tu a si ti zum bu in hmailei kan kawltung lei ah kan kal hna sicun kan lam atluang lai i, nunnak ah changllanges hna zong hlawhtlinnak he teitu kan si ko lai. A sunparnak langhter tu kan si lai.
Pathian nih hi kumthar 2009 chungah nan cawlcanghnak kip ah in um pi hna sehlaw, AMAH he nunnak thar i hrawmh bu in, hlawhtlinnak he nan i timhmi Kawltung cio ah thluachuahnak he lam in hruai hram hna seh!
Phi 3:14, 15; Eph 4:22-24, Is 42:16
Bia hmaithi
Christmas a hung liam cun lungchungah kumthar nih ahung zulh colh than! Kum thar a thawhkehnak (its original) cu khua le ram zohhoih in aa lo cio lo. Jewish historian pa Josephus nih cun kumthar cu September le October thla hrawngah hin asi awk a si a ti.. Roman consul nih BC 150 hrawng January ni 1 hi kumthar ni in a canter. Hi ni ahhin vawlei cung pumpalung tamdeuh nih kan hman ve cio ve. Roman history kan zoh sicun, hi khuasik can, kumthar ni can ahhin Roman pawl cu zu he sa he, an rak i nuam i, ningcang lo in an can arak hman bik ni can si. Kanmah lautu zong, January 1 ni hi kumthar in kan hman ve i, hi kumthar hrawnghrang ahhin a khuakip ah"Khuvhna Kyia" (Lautu New Year Festival) puai tuah a si. A tu ahcun Lautu/ram chung lawng hmanh si lo in vawlei cungkhua cul in lautu mi kan umnak kip ah tuah a si cang. Lautu American pawl cu kan hnu zarh ahkhan an tuah cang. Cun Lautu Philipines pawl zong Pathian nih tluangte in lam akan hruai ahcun January 3rd ahhin tuah kan i timh ve. Hi puai hi nomhnak men lawng si lo in Pathian nih kumkhat chung lam a kan hruainak kha lawmhnak le kan thawhkehnak phunlam kilveng zohkhennak le upatpek nak zong a si.
Kum thar chung kan lut fatin te in, hmailei kan koltung( goal) zeidah si ti theih fiang set lo in kumthar voi zeizat, kumzeizat, kan rak hman cang, kan liamter cang cio hnga.. Kumthar hi a liamcia mi kan can hna chung i kan rak palhnak chungin fimnak ilaknak le thanchohnak caan in kan hman awk a si. Cun hnulei can hna zohthannak can zong in kan hman awk a si i, kan philh, hnawh dihnak ni can zong a si awk a si ve. Apostle Paul nih, "hnu lei thil kha philh i hmailei thil banh hi kaa zuam lengmang mi asi. Cu caah kawltung lei ah cun laksawng hmuh awkah khan ka tli" ( Phi 3:14,15) tiah a ti. Kumthar hi kan nun hlun hna vialte hnawh dih i, Kum tharchung ah timhtuahnak thar he kan thawkthan can zong asi bantuk in, kan vun kaltak cangmi kumhlun chung i Pathian a kan dawtnak,zohkhennak, le thluahchuah kan hmuhmi cungah lunglawmhnak bia kan chimnak caan zong in kan caan hmang cio hna u sih. Cu caah tutan, kan phan bal rih lo mi kum thar 2009, chungah hin thil pathum nunpi bu in lut hna u sih ti kan sawm hna.
Kawl tung he: [With setting the goal]
Nihin ah mitam pi cu hmailei caah timhtuahmi goal ngeiset lo le fiangset lo in asi tikpoah ah si ko seh tin a nungmi , a tlawnglengmi kan tam. Hi hi thanchohnak a dawnkhamtu hrampi pakhat a si ve. Hmailei caah goal ngei hi Krih fa kan nunnak a bia ngaingai mi le kan tlorh lengmangmi pakhat a si ve. Michael De Montaige nih a ti mi cu; [The soul that has no established aim losses itself], Fek te in Tinhmi ngei lo mi pa/nu/ nunnak cu amah te in a tlau. Cun Washington lving nih a ti ve mi cu: [Great minds have purposes, others have wishes], Mi cheukhat nih lungchung in duhnak, saduhthahnak an ngei i, Khua kaupi a ruahkho mi hna nih cun timhmi an ngei. Timhmi cu tuahduhnak lungthin men lawng si lo in, ka tuahhrim lai tiah lungchungah bia khiaknak he hmailei ah kal khi asi . Cun Bible thiang zongnih fiangte in akan cawnpiak ve mi cu [Where there is no vision people perish] "Pathian nih a hruai lomi miphun cu ningcang loin khua an sa. Pathian nawlbia a zulmi cu cu lunglawmmi an si" Pro 29:18. Cu caah zungzal a nungmi Pathian fa kan si bantuk in a nungmi ruahchannak kan ngei awk asi. Pathian nih hngalh hna seh tiah a kan duhpi mi zong a hngalh kho tu kan si awk asi. Cucu Pathian he ipehtlaihnak thawngin hngalh khawh asi. Krih fa nun cu hmai lei a kalmi nun a si bantuk in, hmailei a hmuhkho mi zumhnak le ruahchannak , timhmi target/goal tung kan ngei cio a herh. Cucu Pathian nih kan Bawipa Krih Jesuh thawngin cunglei nunnak i a kan kawh hi a si. (Phil 3:14b). Cun taksak lei in nunak pawcamnak ca i timhmi zong ngei a herh ve B.Th kumkhatnak ka rak kai lio ah Notebook pakhat ka rak icawk ve. A khuh (cover) cungah ca aa tial mi te nihin tiang ka philh kho lo. " Goal keeps us Going" ti si. Cu nihcun khuaza a ka ruatter i, a hman ngai ka ti. Minung hi tinhnak kanngei mi te nihhin hmailei ah a kan kal ter ton. Ramkip ah kan phak cio mi zong hi timhnak kan rak ngeimi ruangah khan a si ko. Cucaahcun hi kum thar ahhin, ruahnak thar timhmi thar he a fek mi kawltung ngei cio hna u sih law, hmai lei ah vorhchih hna u sih.
Nunnak thar/Krih nun he, [With New life in Christ]
Tu kan chan cu, IT chan asi bantuk in a zei thil poah, thil thar, model thar, Brand new a hung chuak colh lengmang. Khulrang te in thil aa thlen chan a si. Everything is changing very fast in this age. A zeipoah thil thar cu duh cio, uar cio a si. i cawk cio a si. Sihmansehlaw, zumtu nang le kei caah cun hi vawlei cungthil thar hna nak in thlarau thil tu khi kan uar deuh awk le kan i cawk deuh awk asi. Nunnak ah a herhmi thil cu kan uar awk kan cawk awk a si ve ko. Asinain cunglei thil hi a biapi deuh in kan chiah awk si. Krih ah nunnak thar (IICor 5:17) a ngei rih lo mi nih nunnak thar kan icawk awk a si i, a ngeicia mi zong nih thawnter chinhnak caan siter hna u sih. Hi chan tiluang nihhin Pathian philh i vawlei cung thilri thar phunphun, model thar phunphun chungah a kan pil pi nak hnga lo, Krih ah nunnak thar kan ngeimi hi kan tharter, tthawnter zungzal ding hi abia pi ngaingai. Kan thinlung le kan ruahnak ah serthan mi kan si zungzal awk asi. (Eph 4:23).
Kan nih krihfa ca cun, kumthar ni thengmang lawng hi nithar si lo in, nifa te hi ni thar, kumthar cu a si ve ko.( Tahnak hla 3:23). Cucaah a tu caan ahhin Pathian ah kan nunnak kan izohthan (reflection)caan le kan man kan ikhiak thannak(re-evaluation)caan siseh law 2009 kumthar chungah Pathian caah a nun kho chinhchin tu si izuam hna u sih. Paul nih II Cor 4:16b " Kan mihring sinak cu duhsah te in zorchin lengmang hman seh law kan thlarua sinak cu ni khat hnu ni khat a thar chin lengmang" a ti bantuk in Pathian ah kan nuncu thar chinter lengmang hna u sih. Pathian nih kan nunnak pakhat cio ah pum in hngalhnak thar ngei peng hna seh ti a kan duh.
Pathian he [With sensing God's presence]
Cun nihin tiang Pathian nih a kan umpi bantuk in tu 2009 kum chung zong ah aa thlengbal lo mi (Heb 8:13) kan pathian nih a kan umpi ve rih lai ti hngalhnak he Kumthar chungah lut hna u sih ti sawm kanduh hna. Thil pakhatkhat maw harnak pakhatkhat maw kan tontik ah cu kantonmi harnak teinak ding caah kan cungah bomchanh awktlak mi thil, hniamnam si lo ah hawikom tha maw pakhatkhat kan ngei hna ahcun kan hnangam, kan ral tha deuh ton bantuk in Kan nunnih Pathian biatak tein aa bochan kho ve poah cu harnak zong kan tei khawh ton, kan tuar in kho deuh ve. Kan hna a ngam i, kan inuam. Pathian sin zong kan i pek kho deuh ve. Kan thawng deuh ve. Cucu Pathian a kan umpi peng, a ka bomtu a si ti kan zumhnak thawngin a si. Krihfa nun cu Zumhnun a si. A nungmi zumhnak kan ngei lo ahcun a phungmen Krihfa kan si tinak si. Zumhnak locun Pathian lung ton khawh a si lo ( Heb11:6). Cun zumhnak thawngin thiam coter kan si, kham kan si. PaThian nih um pi peng a kan duh.Cun a zeibantuk thil,harnak, ngeichiatnak, lunglawmhnak, kan ton zongah, a khuaika hmun le ram kan va phak zongah Pathian nih a kan um pi zungzal ti hi hngalh, zum zungzal hna seh ti zong hi a kan duh fawn. Isai. 42:16 chungah "A mit a cawmi ka mi cu, an kal bal lonak lam khan ka kalpi hna lai. Muinak cu ceunak ah ka canterpiak hna lai i an hmai i lam bingbo cu lam mil ah ka seh hna lai. Hi thil hi tlolh lo te in ka tuah hrimhrim hna lai." Cun Isa 46:4 chungah " Keimah cu nan Pathian ka si i nan tar i nan ttuak a par tiang kan zohkhenh hna lai. Keimah nih kan ser hna i kan zohkhen hna lai, kan bawmh hna lai i kan chuah hna lai."
Cu caah u le nau hna, hi kumthar chungah hin Pathian nih a kan umpi peng , Amah cu a ka hungphen cu a ka bomhchanh tu a si ti zum bu in hmailei kan kawltung lei ah kan kal hna sicun kan lam atluang lai i, nunnak ah changllanges hna zong hlawhtlinnak he teitu kan si ko lai. A sunparnak langhter tu kan si lai.
Pathian nih hi kumthar 2009 chungah nan cawlcanghnak kip ah in um pi hna sehlaw, AMAH he nunnak thar i hrawmh bu in, hlawhtlinnak he nan i timhmi Kawltung cio ah thluachuahnak he lam in hruai hram hna seh!
Jesuh Khrih Lawng Hi Mi Khamhtu A Si Maw? (Is Jesus the Only Savior?
By
Kumzabu 20 nak (20th century) a donghnak, a tu lio kan can post-modern chan ah a lar ngaingai mi cawnpiaknak pakhat cu Religious pluralism hi a si. Pluralists nih an zumh mi khamnak cu mikhamtu tampi an um I Jesuhkhrih zong hi cu hna a tampi chung ah pakhat a si ve ti an zumh (There are many saviors and many paths to salvation and Jesus is one of them).
Hi khamhnak kong ah ka ttial mi a fian khawhnak ding ah a tlangpi in zumhning pathum kong langhter ka duh. Cu hna cu;
1. Pluralism
2. Inclusivism le
3. Exclusivism an si.
Hi a cunglei i kan langhter mi -ism pathum hi khamhnak kong ah an dirhmun cio hal tik ah an lehding mi a phi hna cu; Jesuhkhrih lawng hi mi khamhtu a si maw? ( Is Jesus the only savior?)
Pluralism nih cun asilo anti lai (No)Inclusivism nihcun yes, Jesuh lawng mikhamhtu a si ko, asinaiin, timibiafang an peh lai(yes, but).Exclusivism nihcun yes, period! ti hi a si hnga. Tutan ahhin a bik in Pluralism kong hi tamdeuh in van ttial le an dirhmun van langh ter ka duh. Inclusivism kong hna cu ka ttial ti lem lai lo.
Religious pluralism i the best known and most influenctial a si mi English professor John Hick nih Copernican revolution in religion ti mi a ttial mi ahcun Egypt ram Alexandria khua, astronomer le mathematician a si mi Claudius Ptolemy (A.D 100- 170) nih a rak phuan I can saupi chung zong an rak zumhmi vawlei hi Nika(sun) le planets pawl hna nih an hel e (earth-centered) ti mi kha Polish astronomer Nicolaus Copernicus (1473-1543) ti mi pa nih a si lo a hman lo mi a si ti a langh ter I Nika (sun) tu an hel e (sun-centered) a ti mi kha a si ( The transformation from a Ptolemaic model to a Copernican model in Cosmology)
Hick nih a chim mi cu Khrihfa mi hna nih an rak zumh zungzal peng mi Christ-centered kha a hman lo, God-centered tu hi a hman mi zumhnak a si tiah a ti. Jesuhkhrih lawnglawng mi khamhtu a si ti mi zumhnak kha a kal tak I Jesuhkhrih cu khamhnak lam tampi lak ah pakhat a si ve tiah a zumh. Chim duh mi cu Jesuhkhrih kha khamhtu le Bawipa a si tiah a cohlang lo mi le a zum lo I Khrihfa a si lo mi biaknak dang a biami hna zong khamhnak an hmu ve ko lai tiah a cawn piak . Hika zawn ah Claudius Ptolemy nih a chim mi Earth-centered kha Khrihfa mi hna nih rak zumh peng mi Christ-centered he a tahchunh I a palhmi zumhnak a si, chan nih akaltak cang mi ruahnak , ruahnak bi tuk bia ti in le a hman lo mi zumhnak tiah a ti. A zumh mi God-centered ah khan Copernicus nih a rak hmuh mi sun-centered he a tahchunh. Cu ca ah John Hick’s Copernican revolution ti a si nak cu a si.
Pluralists pawl nih Pathian cu dawtnak Pathian a si (Our Supreme Being is a loving God) ti mi fakpi in an kal pi. Cun biaknak cio hna I an zumhnak le an biakmi hna hi hmuhhma le thil sining, le an nunphung cio hna ruang ah a si tiah a ti ( Religious beliefs are typically a result of geographic and cultural conditioning) . Tahchunhnak ah Thantlang , Hakha, Falam, Tidim ,etc. hna I a chuak mi minung cu Khrihfa an si ko hna lai . A sinain Rangoon , Mandalay , Shrilanka, Mecca , Tokyo , etc hna I a chuak mi minung cu hmunhma le thil sining tampi ruang ah biaknak dang a bia mi an si hna I Khrih an zumh ve lo nak a si e tiah a ti.
Hika zawn ah ruah awk a um ngai mi tu cu khuahrum khuachia a bia mi hna, Muslim ralhrang pawl hna, Nazism, Cnniablaism, etc hna cio zong an hman cio ko, zeicatiah hmunhma le thil sining, an nunphung hna ruang ah cu biaknak a bia mi an si hna ti khi a si ( any religion and belief is true because they could all be the result of geographic and cultural conditioning) . Dawtnak Pathian a si mi Biaknak kip cio a biami hna nih Jesuh an zumh lo ruang ah khamhnak an sungh ding mi cu a ttaza lo I a hman lo taktak mi a si tiah a ti. Cu ca ah Jesuhkhrih lawng si lo in biaknak kip cio hna zong in khamhnak hmuh khawh a si ko ti kha an kal pi mi cu a si.
Pluralism cawnpiaknak chung in a dang theih awk tlak mi tete, a bik in unknowable God le salvation-model theory ah siseh, an um pah rih ko nan hi vial kan van langhter mi nih hin zeibantuk dirhmun le zumhnak a ngei mi an si ti a langhter khawh ko rua tin ka ruah. Cu ca ahcun ka ca a sau sual lai ca ah a dang cu kan ttial ti lem lai lo.
Theih awk ah a ttha ngai mi tu cu Pluralism cawnpiaknak hi a hman ngaimi a lo na in Khrihfa mi nih can saupi chung kan rak zumh zungzal tawn ning he cun ai ralkah ngaingai mi zumhnak a si. Zeicatiah a chung ah thukdeuh in a cawnpiaknak kan zoh a si cun kan Bible he ai kalh ngaingai mi cawnpiaknak a si. Khrihfa mi nih kan zumhnak muru pawl a si mi hna thumkomh Pathian sinak (Trinity), Jesuh Pathian a sinak (The Deity of Christ), Pathian minung ai cannak(Incarnation) , remnak-ngaihthiamna k (atonement) le Jesuh thawhtthannak ( bodily resurrection) vialte hna hi Pluralists hna nih cun an zum lo ti hi theih awk a herh ngaingai mi a si. A bik in Johan thawngttha he ai kalh bik khun I a dang kan Bible chung bia tampi he zong ai kalh ngaingai mi cawnpiaknak a si. Cun kan Bawipa Jesuhkhrih nih zum lotu hna sin ah thawngtthabia chim I mission rian ttuan ding a kan fial mi zong hi biaknak kip in khamhnak hmuh khawh le co khawh a si ko ahcun nunnak tiang pek in le phaisa tampi le can pek hna in Jesuh khamhnak thawngtthabia va chim len cu a herh lo mi a si ko hnga. Matthai 28: 19 ah the great commission rel khawh a si.
A donghnak ah langhter ka duh mi cu Jesuh cu Pathian a si tiah kan zumh le kan cohlan ko ahcun a chimmi khamhnak kong cu lungawttawm lo te in kan zumh ding a si ko. Cucu “Lam le biatak le nunnak cu keimah hi ka si; keimah sin in ti dah lo cun ahohmanh Pa sin an phan kho lo (Johan 14:6). Hi Bible cang hna zong hi rel ding an si hna; Rom 10:9-10; Lamkaltu 4:12; Johan 3: 16, 18; 1Johan 2: 23; 1Johan 5:12.
Kumzabu 20 nak (20th century) a donghnak, a tu lio kan can post-modern chan ah a lar ngaingai mi cawnpiaknak pakhat cu Religious pluralism hi a si. Pluralists nih an zumh mi khamnak cu mikhamtu tampi an um I Jesuhkhrih zong hi cu hna a tampi chung ah pakhat a si ve ti an zumh (There are many saviors and many paths to salvation and Jesus is one of them).
Hi khamhnak kong ah ka ttial mi a fian khawhnak ding ah a tlangpi in zumhning pathum kong langhter ka duh. Cu hna cu;
1. Pluralism
2. Inclusivism le
3. Exclusivism an si.
Hi a cunglei i kan langhter mi -ism pathum hi khamhnak kong ah an dirhmun cio hal tik ah an lehding mi a phi hna cu; Jesuhkhrih lawng hi mi khamhtu a si maw? ( Is Jesus the only savior?)
Pluralism nih cun asilo anti lai (No)Inclusivism nihcun yes, Jesuh lawng mikhamhtu a si ko, asinaiin, timibiafang an peh lai(yes, but).Exclusivism nihcun yes, period! ti hi a si hnga. Tutan ahhin a bik in Pluralism kong hi tamdeuh in van ttial le an dirhmun van langh ter ka duh. Inclusivism kong hna cu ka ttial ti lem lai lo.
Religious pluralism i the best known and most influenctial a si mi English professor John Hick nih Copernican revolution in religion ti mi a ttial mi ahcun Egypt ram Alexandria khua, astronomer le mathematician a si mi Claudius Ptolemy (A.D 100- 170) nih a rak phuan I can saupi chung zong an rak zumhmi vawlei hi Nika(sun) le planets pawl hna nih an hel e (earth-centered) ti mi kha Polish astronomer Nicolaus Copernicus (1473-1543) ti mi pa nih a si lo a hman lo mi a si ti a langh ter I Nika (sun) tu an hel e (sun-centered) a ti mi kha a si ( The transformation from a Ptolemaic model to a Copernican model in Cosmology)
Hick nih a chim mi cu Khrihfa mi hna nih an rak zumh zungzal peng mi Christ-centered kha a hman lo, God-centered tu hi a hman mi zumhnak a si tiah a ti. Jesuhkhrih lawnglawng mi khamhtu a si ti mi zumhnak kha a kal tak I Jesuhkhrih cu khamhnak lam tampi lak ah pakhat a si ve tiah a zumh. Chim duh mi cu Jesuhkhrih kha khamhtu le Bawipa a si tiah a cohlang lo mi le a zum lo I Khrihfa a si lo mi biaknak dang a biami hna zong khamhnak an hmu ve ko lai tiah a cawn piak . Hika zawn ah Claudius Ptolemy nih a chim mi Earth-centered kha Khrihfa mi hna nih rak zumh peng mi Christ-centered he a tahchunh I a palhmi zumhnak a si, chan nih akaltak cang mi ruahnak , ruahnak bi tuk bia ti in le a hman lo mi zumhnak tiah a ti. A zumh mi God-centered ah khan Copernicus nih a rak hmuh mi sun-centered he a tahchunh. Cu ca ah John Hick’s Copernican revolution ti a si nak cu a si.
Pluralists pawl nih Pathian cu dawtnak Pathian a si (Our Supreme Being is a loving God) ti mi fakpi in an kal pi. Cun biaknak cio hna I an zumhnak le an biakmi hna hi hmuhhma le thil sining, le an nunphung cio hna ruang ah a si tiah a ti ( Religious beliefs are typically a result of geographic and cultural conditioning) . Tahchunhnak ah Thantlang , Hakha, Falam, Tidim ,etc. hna I a chuak mi minung cu Khrihfa an si ko hna lai . A sinain Rangoon , Mandalay , Shrilanka, Mecca , Tokyo , etc hna I a chuak mi minung cu hmunhma le thil sining tampi ruang ah biaknak dang a bia mi an si hna I Khrih an zumh ve lo nak a si e tiah a ti.
Hika zawn ah ruah awk a um ngai mi tu cu khuahrum khuachia a bia mi hna, Muslim ralhrang pawl hna, Nazism, Cnniablaism, etc hna cio zong an hman cio ko, zeicatiah hmunhma le thil sining, an nunphung hna ruang ah cu biaknak a bia mi an si hna ti khi a si ( any religion and belief is true because they could all be the result of geographic and cultural conditioning) . Dawtnak Pathian a si mi Biaknak kip cio a biami hna nih Jesuh an zumh lo ruang ah khamhnak an sungh ding mi cu a ttaza lo I a hman lo taktak mi a si tiah a ti. Cu ca ah Jesuhkhrih lawng si lo in biaknak kip cio hna zong in khamhnak hmuh khawh a si ko ti kha an kal pi mi cu a si.
Pluralism cawnpiaknak chung in a dang theih awk tlak mi tete, a bik in unknowable God le salvation-model theory ah siseh, an um pah rih ko nan hi vial kan van langhter mi nih hin zeibantuk dirhmun le zumhnak a ngei mi an si ti a langhter khawh ko rua tin ka ruah. Cu ca ahcun ka ca a sau sual lai ca ah a dang cu kan ttial ti lem lai lo.
Theih awk ah a ttha ngai mi tu cu Pluralism cawnpiaknak hi a hman ngaimi a lo na in Khrihfa mi nih can saupi chung kan rak zumh zungzal tawn ning he cun ai ralkah ngaingai mi zumhnak a si. Zeicatiah a chung ah thukdeuh in a cawnpiaknak kan zoh a si cun kan Bible he ai kalh ngaingai mi cawnpiaknak a si. Khrihfa mi nih kan zumhnak muru pawl a si mi hna thumkomh Pathian sinak (Trinity), Jesuh Pathian a sinak (The Deity of Christ), Pathian minung ai cannak(Incarnation) , remnak-ngaihthiamna k (atonement) le Jesuh thawhtthannak ( bodily resurrection) vialte hna hi Pluralists hna nih cun an zum lo ti hi theih awk a herh ngaingai mi a si. A bik in Johan thawngttha he ai kalh bik khun I a dang kan Bible chung bia tampi he zong ai kalh ngaingai mi cawnpiaknak a si. Cun kan Bawipa Jesuhkhrih nih zum lotu hna sin ah thawngtthabia chim I mission rian ttuan ding a kan fial mi zong hi biaknak kip in khamhnak hmuh khawh le co khawh a si ko ahcun nunnak tiang pek in le phaisa tampi le can pek hna in Jesuh khamhnak thawngtthabia va chim len cu a herh lo mi a si ko hnga. Matthai 28: 19 ah the great commission rel khawh a si.
A donghnak ah langhter ka duh mi cu Jesuh cu Pathian a si tiah kan zumh le kan cohlan ko ahcun a chimmi khamhnak kong cu lungawttawm lo te in kan zumh ding a si ko. Cucu “Lam le biatak le nunnak cu keimah hi ka si; keimah sin in ti dah lo cun ahohmanh Pa sin an phan kho lo (Johan 14:6). Hi Bible cang hna zong hi rel ding an si hna; Rom 10:9-10; Lamkaltu 4:12; Johan 3: 16, 18; 1Johan 2: 23; 1Johan 5:12.
Google Thawhkehnak Kong
By Thawng Peng"Google" hi Larry Page le Sergey Brin nih an tuahmi asi. An pahnih tein "Stanford University, California" ah Ph.D. a cawngmi an si. An cawnmi cu "Computer Science" asi.
Larry Page nih a Ph.D. dissertation caah England pa Sir Tim Berners-Lee nih 1989 ah a rak tuahmi "World Wide Web (www)" kong he pehtlai in ttial ai tim. Cucu, January 1996 in research tuah a thok. A hawi pa Sergey Brin nih a van bawmh colh. Cuticun, September 7, 1998 ah "Google" hi an van tuahkhawh. Asinain, anmah pumpak ca lawngah an hman. August 19, 2004 thok in mipi hman awk ah an van tuah. An slogan cu "Don't be evil" ti asi. An headquarters cu Mountain View, California ah a um.
Google Headquarters, Mountain View, California (a cung + a tang)
December 31, 2007 tiangah khan hi Google zung i rianttuan tu hi an dihlak ah minung 16, 805 an si. "Google" timi biafang hram taktak cu "Googol" ti asi, an ti. Googol sullam cu 10100. Google timi hi verb in an hman. 2006 ah khan Oxford English Dictionary le Merriam-Webster Collegiate Dictionary ah verb in an telh. July 8, 1998 ah Larry Page nih verb in a hman hmasacem, an ti. A biatlang te hmanh cu "Have fun and keep googling" ti asi, an ti. Cuticun, an hung tthangcho ciahmah i, atu ah cun a phunphun an ser cang i a kan tthatnem ngaingai. Gtalk lebang hi cu Laimi ca ko ah hlah maw an kan serpiak, ti ding in a um rawh :) A hlei in "vei" caah :)
Larry Page (kehlei) le Sergey Brin (orhlei)
Larry Page hi March 26, 1973 ah Lansing, Michigan ah a chuak. A nu hi Jewish asi. 2006 Forbes Mekazin i an ttialning ah cun, vawleicung mirum hna lakah 26nak asi e, an ti. A upa, Carl Victor Page zong hi computer a thiammi asi i, "eGroup" khi amah le a hawipa nih an tuahmi asi i, August 2000 ah khan yahoo nih an cawk hna e, an ti.
Brin hi August 21, 1973 ah Moscow, Soviet Union ah a chuak. Jewish phunchung chuak asi. Amah zong hi vawleicung mirum hna lakah 26nak asi, US mirum hna lakah 5nak asi e, an ti.
Sir Tim Berners-Lee
Hi pa hi World Wide Web (www.bbcburmese.com timi bantuk khi) thoktu cu asi.
Theology kong rumro ttial le ruah nih a ka simh ai tiah dawhawh, Google kong hi ka van muai luala ko cu. Pastor Tawk nih a ka sik lo ahcun "yahoo" kong zong hi muai luala ka duh rih. :)
Dam te cio in,
Never Give Up!
Crismas Massage: " Never Give Up"
By SangCungUk
Bible text: Thawng ngai le raltha ngai in um tuah.... (Joshua 1: 6)
S. Beckett:"Our greatest glory is not in never falling but in rising every time
we fall".
Chrismas caan sung lawi hna kan phan le, lung hna a leng pah.Hla, semon tete hna
kan tial, kan i kua le a nuam nai ka ti.
Kan nu SiSi nu kan thlah zaan ah kan pa SiSi Pa ( Rev.Dr.D. Shu Maung) nih bia a
kan cah mi cu " never give up" ti a si. Cu bia cah cu Chrismas massage caah a
tha tuk ka ti le pehsauh kai tim
Kan Bible chung, Chrismas tuan bia kan zoh than tik ah "never give up" hman
thlak hi a cuang.
(1)Engagement tuah cang mi nungak thiang Marry, nau na pawi lai ti cu a har bak
mi a si. Tu chan kan nungak pawl siulaw, thi kai, lungtur le hmalhmat in nan i
la hnga i mual kan pho hnga. Marry cu a si lo. Nusal, a ti i ral tha tein ton ai
tim ko.
(2) Thitcawlh cang ding mi mah nungak fa a pawi mi kha tha tein zoh khenh ticu a
fawi bak lo. Tu chan tlangval pawl nih cun lungrawk le ningzah in kan i la hnga
i, zu dong loin ka ding hnga. Chungkhar le hawi le kha ningzah par ah kan buai
hnawh hna hnga. Josep cu lung dong lotein hmai ah kal a tim, never give up
policy ai tleih ko. A mah ka ti..
(3) Chrismas lasawng a petu hmasa mifm hna kha meng zeizat dah an hon
hnga.Lamsul loin arfi zoh bu ten an hong tialmal. Kan nih cu bus hmenh ah aircon
kan ti lioah.Never give up ti hi an lungchung ah a um peng la ti a fiang ko.
Asiko. Teinak lasawng a tingtu hna lung put ah hin lungdongh a sem bel lo.
Marry, Josep le Mifim hna bang.
(1) Abraham Lincon hi sipuazi a tuah le ai cawibelh. Sini a leih le a lar lo.
Politic a cuh le thimnak ah voi 5 tiang a sung. Voi khat cu, thimnak a sungh i a
hong lawi pah ah lung a chuih i a nal. A tho i nih bu in a chim mi cu " ka teng
taktak rih lo, a naal lawng ka nal" a ti an ti. Never give up .. voi 6 thim nak
ah President a hmuh.
(2) Thomas Edison kha a saya nih "too stupid o learning" a ti an ti. Electric
bulb tuah kha voi 999 tiang a failed an ti. Voi 1000 nak ah a tlam a tling i "I
did not fail 1000 time, the light bulb was an inventert with 1000 steps" a ti
phah. Lungdongh a sem lo.
(3) Abert Eistein cu kum 4 tiang ah holh a thiam lo, kum 7 ah catial ABC tha
tein a tial kho lo. Zurich Polytecnic sianginn ah entrance a phi i a sung. A
zuam peng ko, E=MC2 a hmu tu pa a si.
(4) Mirang Sungthoh Novel tial mithang John Creesey kha press nih a ca tial mi
voi 753 tiang an reject.Cu hnu cun a min a thang i,cauk 564 a tail ta.
Cucaah, sipuazi kan sunghah,ca na thiam lotuk an kan ti ,thimnak i kan sungh ,
nungaknih an kan cohlan loh (or)an ka phait lengmang, paper reject leng mang
,zong ah lungdongh lo le lungrawk a bia pi.Lungthawng in um uh tiah kan Bible
cang thim mi nih a kan ti .
Marry le Josep hi give up rak tuah hna seh law Chrismas zong a um hnga lo. X mas
massage cu lungdongh lo i hmai kal a si.Cu massage cu kan dih lak caah ah Xmas
nih a kan phurh.
"Ever tried, Ever failed,No matter, Try again, Fail a gain, Fail better" (Samuel Beckett)
By SangCungUk
Bible text: Thawng ngai le raltha ngai in um tuah.... (Joshua 1: 6)
S. Beckett:"Our greatest glory is not in never falling but in rising every time
we fall".
Chrismas caan sung lawi hna kan phan le, lung hna a leng pah.Hla, semon tete hna
kan tial, kan i kua le a nuam nai ka ti.
Kan nu SiSi nu kan thlah zaan ah kan pa SiSi Pa ( Rev.Dr.D. Shu Maung) nih bia a
kan cah mi cu " never give up" ti a si. Cu bia cah cu Chrismas massage caah a
tha tuk ka ti le pehsauh kai tim
Kan Bible chung, Chrismas tuan bia kan zoh than tik ah "never give up" hman
thlak hi a cuang.
(1)Engagement tuah cang mi nungak thiang Marry, nau na pawi lai ti cu a har bak
mi a si. Tu chan kan nungak pawl siulaw, thi kai, lungtur le hmalhmat in nan i
la hnga i mual kan pho hnga. Marry cu a si lo. Nusal, a ti i ral tha tein ton ai
tim ko.
(2) Thitcawlh cang ding mi mah nungak fa a pawi mi kha tha tein zoh khenh ticu a
fawi bak lo. Tu chan tlangval pawl nih cun lungrawk le ningzah in kan i la hnga
i, zu dong loin ka ding hnga. Chungkhar le hawi le kha ningzah par ah kan buai
hnawh hna hnga. Josep cu lung dong lotein hmai ah kal a tim, never give up
policy ai tleih ko. A mah ka ti..
(3) Chrismas lasawng a petu hmasa mifm hna kha meng zeizat dah an hon
hnga.Lamsul loin arfi zoh bu ten an hong tialmal. Kan nih cu bus hmenh ah aircon
kan ti lioah.Never give up ti hi an lungchung ah a um peng la ti a fiang ko.
Asiko. Teinak lasawng a tingtu hna lung put ah hin lungdongh a sem bel lo.
Marry, Josep le Mifim hna bang.
(1) Abraham Lincon hi sipuazi a tuah le ai cawibelh. Sini a leih le a lar lo.
Politic a cuh le thimnak ah voi 5 tiang a sung. Voi khat cu, thimnak a sungh i a
hong lawi pah ah lung a chuih i a nal. A tho i nih bu in a chim mi cu " ka teng
taktak rih lo, a naal lawng ka nal" a ti an ti. Never give up .. voi 6 thim nak
ah President a hmuh.
(2) Thomas Edison kha a saya nih "too stupid o learning" a ti an ti. Electric
bulb tuah kha voi 999 tiang a failed an ti. Voi 1000 nak ah a tlam a tling i "I
did not fail 1000 time, the light bulb was an inventert with 1000 steps" a ti
phah. Lungdongh a sem lo.
(3) Abert Eistein cu kum 4 tiang ah holh a thiam lo, kum 7 ah catial ABC tha
tein a tial kho lo. Zurich Polytecnic sianginn ah entrance a phi i a sung. A
zuam peng ko, E=MC2 a hmu tu pa a si.
(4) Mirang Sungthoh Novel tial mithang John Creesey kha press nih a ca tial mi
voi 753 tiang an reject.Cu hnu cun a min a thang i,cauk 564 a tail ta.
Cucaah, sipuazi kan sunghah,ca na thiam lotuk an kan ti ,thimnak i kan sungh ,
nungaknih an kan cohlan loh (or)an ka phait lengmang, paper reject leng mang
,zong ah lungdongh lo le lungrawk a bia pi.Lungthawng in um uh tiah kan Bible
cang thim mi nih a kan ti .
Marry le Josep hi give up rak tuah hna seh law Chrismas zong a um hnga lo. X mas
massage cu lungdongh lo i hmai kal a si.Cu massage cu kan dih lak caah ah Xmas
nih a kan phurh.
"Ever tried, Ever failed,No matter, Try again, Fail a gain, Fail better" (Samuel Beckett)
A Meng Hnih Nak Lei Ah
Billy Sang Uk Ceu
MTC, Manila.
Bible caangthim : Matthew 5: 41 "If anyone forces you to go one mile, go with him two miles."(NIV)
PCCF chungkhar hawi le kom hna, nan sin ah sermon pakhat tein van ttial ve ta ka duh. Kei hi Philippines ah kum 2 ka um nain harsat ruang ttheu ahcun PCCF fellowship ah duhning in kai tel kho lo i ministry tete ah kai tel ve caah nan sin ah achuaklang kho lo cem ka si i ka ning zong a zak ngai tawn. Atu hi, ruah lo piin tlung ding in kai timtuah i Pathian dawt nak thawng in May 15,08 khi ai thawh ding ka si cang i PCCF kuttleih can ah sermon pakhat te van ttial ve ka duh nak asi. Lungsau tein nan rak rel nak lai kan nawl hmasa hna.
Matthew a ngan 5 kan zoh tik ah Bawi Jesuh tlangcung cawnpiak nak kong kan hmuh. India Independence arak lakpiak tu hna Mahatma Gandhi nih khan Bawi Jesuh tlangcung cawnpiak nak hi a rel lengmang ve i a duhtuk hringhren i a ti mi cu, "kei ka caah cun Krihfa biaknak theng va luh ka hau lo, Nazareth khua mi Jesuh i a Beatitude hi kei ka Bible asi ko" a rak ti i cucu a nunnak principles ah practical in a hman caah India ram cu "non-violence movement" in luatnak a lak piak khawh taktak hna ticu zapi theih asi. Bawi Jesuh tlangcung cawnpiak nak hi a ttha tuk, a ttha dih. Tutan ah iruah tti ding ka duh mi cu caang 41 nak te hi asi ko. Kan Bible ca cu minung 40 renglo nih hmun dangdang cio in hmuh ning dangdang cio in Pathian nih revelation a pek hna ning in an ttial cio mi asi tik ah a ttial tu hna nih an ttial lio thil umkal ning le a pawngkam (environments and circumstances) ning in ttial mi tampi a um ko. Cucaah hi Bible caang nih zeidah a chim duh mi asi ti theihhngalh nak ding ahcun a background zohchih lengmang hau in an um. Kan hngakchiat lio ah Sunday School kan rak kai i kan sayamah nu nih Matthew 5:38-42 tiang arak kan by-heart ter. "Hmaizerh ah a luat in achim kho mi poah mutthai phalh nan si lai" arak ti. A hmaizerh cu kan phan i kan sayama nu nih cun, "kha a ho dah achim kho lai kut thlir uh" a vun ti i kan hawi pa pakhat nih "keimah" ati i a vun chim ter. A caang 41 nak a van phak khin "Cun an uktu ralkap hna nih, an thilphurh awk kha khaan khat an in fial hna ahcun, khaan hnih nak cu tlaanglawng in va kal uh" tiah a rak ti i thideng in kan rak ni, chim duh mi cu kan Bible ca nih hin zeikhi dah a chim hnawhchan asi ti kan theih lo ahcun a suallam kanmah duh salaam in ilak a fawi te mi asi ko.
Kan Bawipa Jesuh vawlei cung i khual arak tlawn lio le rian arak ttuan nak kan zohtik ah Palestine ram ah arak chuak i culio ah Palestine ram cu Rom uknak tang ah an um lio asi. Rom pennak cu vawlei cung ah a tthawngbik a rak silio caan asi i vawlei pi a control tu arak si lio caan asi. Rom pennak tuanbia kan zoh tik ah Jesuh vawlei ah rian a ttuan lio caan kha Tiberius (Augustus) nih arak uk lio caan asi. Rom cozah nih hin khua pakhat asiloah ram pakhat an lak tik poah ah hmelchunh nak phung pakhat an tuah tawn zungzal mi a um. Cucu an khua kutkaa(hauka) ah thilphurh nak hngawngkol(yoke) kha an thlai i atang ah khuami vialte kha pakhat hnu pakhat an luh ter tawn hna, asuallam cu "Rom cozah cu aka uk tu asi i a nawl ka ngeih lai i ngunkhuai(tax) hman tein ka pek zungzal lai" ti biakam nak le chinchiah nak asi. Cupin ah Rom cozah nih an uk mi hna Isreal mi hna kha aherh caan poah ah mengkhat thilphurh fial nak nawl an ngei, biadang in kan chim ahcun aherh caan poah ah mengkhat pawtta suai nak nawl an ngei. Mengkhat pin khi cu a herhtuk caan lawng ah fial phung asi cang. Cucaah Israel mi hna nih an ttumbut in meng an itah cio i mengkhat a tlin nak poah ah tung an iphun cio hna, cucu hitiang hi Rom ralkap thil ka phurh nak ding asi ti ichinchiah nak asi. Kan nih Laimi sin ahcun an ning suaumau ti ko u, kan nih cu mengkhat van chim hlah an duh cen poah rawl lo le ti lo in pawtta suai kan si i hmaisuang ah ralsa an kan tarh hoi. Cutin asi tik ah Israel mi hna nih khan Rom ralkap kha an tih tuk hna i an huat tuk hringhren hna i Messiah hi rak ra zokzok seh law hi Rom ralkap pawl hi hmunphiah phiah bantuk in kan phiah piak dih seh, kan hloh piak dih seh ti kha ruahchan nak ngan pi he an hngah mi cu asi.
Ni khat cu Bawi Jesuh nih mipi cu tlangcung ah akai pi hna i a cawnpiak hna, a hramthok ah cun Galilee peng thil cang mi tete le nifatin in an ton mi tete an theih fianbik nak in tahchunh nak he a van cawnpiak tluahmah hna i mipi cu an ilunghmuih tuk i a cawnpiak nak cu lunglut tuk in an ngeih lio ah an caah a ngeih le theih ahar tuk mi bia bom thlak in avan thlak ko hna ai! Cu bia cu, "An uktu ralkap hna nih an thil phurh awk kha khaan khat an in fial hna ahcun, khaan hnih in va phurh piak hna uh" ti asi ko. Mipi cu an khuaruah ahar, pakhat le pakhat an izoh, an hmai thikhal achuak dih, an kuttum an irengh, commentary ttial tu pakhat lebang nih cun an kuttum an irengh tuk nak ah an kutpi an zapei ah a pildih deng tiin a ttial. "Hi pa hi dah ngai, a caah vawlei hi zeidah asi hnga, Messiah ka si ati ttung, Prophets hna chim bang in Rom ralkap pawl kut in akan chuah lai i kan ral pawl Rom cozah hi akan hlohpiak dih lai kan ti ttung, ziah Rom ralkap pei a ttanh ko hna hi, asi kho lo" an ti i Jesuh chim mi kha an lung a fiang kho ti lo. Jesuh cung ah an lung a tling ti lo. Kan nih Laitlang lei ahkhin Jesuh rak ra ve seh law, "An uktu mittha lo damiah pawl kawl ralkap nih hin nanmah kulee phurh caan ah mengkhat kal an in fial hna ahcun midang phurh caan zong ah va phurh piak hna uh" van kan ti ve seh law zei kan ti ve hnga dek?
Cucaah, Jesuh nih "a meng hnih nak tiang va kal rih uh" ati mi hi literally in a menghnih nak bak va kal kha si lo in "mi nih rianttuan an kan fial tik ah an iruah ning nak leng attha lei in tuah izuam" kha a menghnih kal ati mi hi asi rua ka ti. Phundang kan chim ahcun kan rianttuan nak tete cio ah akan hruai tu cunglei nawl ngeitu tete zong an um kho, asiloah kan pawngkam kan unau kan hawikom hna caah thil kan tuah khawhmi tete aum tik ah an iruahning nak leng ttha lei in tuah izuam kha menghnih nak kal cu asi ko lo maw? Phundang in kan chim rih asi ahcun mi nih kan cung ah tthat lo nak le entai nak he thil an tuah an khaan zong ah ngeihthiam nak le lungsau nak in an iruah ning nak leng ttha lei in letrulh kha menghnih nak kal cu asi ko ti in ka ruah. Vawikhat ah dum ngei tu pa aum, adum chung ah cawrun an lut ai, a thlaikheu vialte an hrawk piak dih, cawrun cu atleih hna i ahren hna i a ngeitu pa kha lungrawk ngai in avung chimh. Dum ngei tu pa nih, "Khah ka dua, hihnu vawikhat ka dum ah na caw an luh rih ahhin cun mu…" avun ti vial ah cawrun ngei pa nih cun…"zeitin e..hihnu vawikhat an luh rih ahcun zeitin …?" tiah avun raak ve..Cawrun ngei pa ruahnak ahcun "hihnu vawikhat an luh rih ahcun na caw hi thilak in nam in ka tuk hna lai, ka thah hna lai" ati rua lai tiin aruah. Asianin dum ngei tupa nih cun "ka dua a..hihnu vawikhat an luh rih ahcun ka tleih hna lai i ka hren hna lai i ka hong in chimh ko lai...." tiah ai ruah ning nak leng ttha in aleh tik ah aning azak tthan i cupin te cu adum ah caw an lut ti lo ti asi, dum ngei pa nih khan..hihnu vawikhat an luh rih ahcun..na caw hi ka thah hna lai tiin rak ti seh law…vawidang nak tam in an lut rih men hnga..kha bantuk tete kha menghnih nak kal cu asi ko. Tanghra kan kai lio ah cawngta puairaw caah games izuam ding tests an rak kan tuah..vawikhat cu taanlung cheh kan izuam i kan saya pa nih "hika rin tiang a phan mi lawng celhzuam nak ah nan lut kho" akan ti. Kan chep cio hna i ari aphan lo mi cu kan izuk tliahmah ko. Kan hawipa bel te ari an suai mi pin ah pe 3 lonh in ahei cheh ko ai…cutik ah zuamnak ah ai tel khawh lawng siloin an suaimi rii tampi ahei lonh khawh tik ah..teinak laksawng ka hmuh khawh men ti lunglomh nak le hnangam nak angei colh. Kha bantuk phun kha ameng hnih nak kal kan ti mi cu asi.
Cucaah hawikom dawt u le nau hna, kan Bawipa Jesuh khrih nih amenghnih nak kal akan fial. A menghnih nak kal lawng ah hnangam nak le lomhnak taktak cu a rak um. Kan cacawn nak cio le kan itimhlamh nak cio, kan rianttuan nak cio ah le nifatin kan pawnkam minung hawi he kan tthutdir tti nak cio ahhin a menghnih nak kal khawh hi izuam cio hna usih law mengkhat tiang lawng hincun lunglomh nak a tling taktak kho lo i menghnih nak van kalchih lawng ah lunglomh nak taktak cu arak um tiah Jesuh nih akan cawnpiak mi cu asi. Pumpak kan nunnak cio ah santleih nak a um ahcun Bawipa sunpar nak caah si ko seh. Ca rel tu dihlak nan cung ah Bawipa thlawchuah tlung ko seh. Amen.
PCCF chungkhar nan dih lak nan kut kan tleih hna….dam te cio in…
MTC, Manila.
Bible caangthim : Matthew 5: 41 "If anyone forces you to go one mile, go with him two miles."(NIV)
PCCF chungkhar hawi le kom hna, nan sin ah sermon pakhat tein van ttial ve ta ka duh. Kei hi Philippines ah kum 2 ka um nain harsat ruang ttheu ahcun PCCF fellowship ah duhning in kai tel kho lo i ministry tete ah kai tel ve caah nan sin ah achuaklang kho lo cem ka si i ka ning zong a zak ngai tawn. Atu hi, ruah lo piin tlung ding in kai timtuah i Pathian dawt nak thawng in May 15,08 khi ai thawh ding ka si cang i PCCF kuttleih can ah sermon pakhat te van ttial ve ka duh nak asi. Lungsau tein nan rak rel nak lai kan nawl hmasa hna.
Matthew a ngan 5 kan zoh tik ah Bawi Jesuh tlangcung cawnpiak nak kong kan hmuh. India Independence arak lakpiak tu hna Mahatma Gandhi nih khan Bawi Jesuh tlangcung cawnpiak nak hi a rel lengmang ve i a duhtuk hringhren i a ti mi cu, "kei ka caah cun Krihfa biaknak theng va luh ka hau lo, Nazareth khua mi Jesuh i a Beatitude hi kei ka Bible asi ko" a rak ti i cucu a nunnak principles ah practical in a hman caah India ram cu "non-violence movement" in luatnak a lak piak khawh taktak hna ticu zapi theih asi. Bawi Jesuh tlangcung cawnpiak nak hi a ttha tuk, a ttha dih. Tutan ah iruah tti ding ka duh mi cu caang 41 nak te hi asi ko. Kan Bible ca cu minung 40 renglo nih hmun dangdang cio in hmuh ning dangdang cio in Pathian nih revelation a pek hna ning in an ttial cio mi asi tik ah a ttial tu hna nih an ttial lio thil umkal ning le a pawngkam (environments and circumstances) ning in ttial mi tampi a um ko. Cucaah hi Bible caang nih zeidah a chim duh mi asi ti theihhngalh nak ding ahcun a background zohchih lengmang hau in an um. Kan hngakchiat lio ah Sunday School kan rak kai i kan sayamah nu nih Matthew 5:38-42 tiang arak kan by-heart ter. "Hmaizerh ah a luat in achim kho mi poah mutthai phalh nan si lai" arak ti. A hmaizerh cu kan phan i kan sayama nu nih cun, "kha a ho dah achim kho lai kut thlir uh" a vun ti i kan hawi pa pakhat nih "keimah" ati i a vun chim ter. A caang 41 nak a van phak khin "Cun an uktu ralkap hna nih, an thilphurh awk kha khaan khat an in fial hna ahcun, khaan hnih nak cu tlaanglawng in va kal uh" tiah a rak ti i thideng in kan rak ni, chim duh mi cu kan Bible ca nih hin zeikhi dah a chim hnawhchan asi ti kan theih lo ahcun a suallam kanmah duh salaam in ilak a fawi te mi asi ko.
Kan Bawipa Jesuh vawlei cung i khual arak tlawn lio le rian arak ttuan nak kan zohtik ah Palestine ram ah arak chuak i culio ah Palestine ram cu Rom uknak tang ah an um lio asi. Rom pennak cu vawlei cung ah a tthawngbik a rak silio caan asi i vawlei pi a control tu arak si lio caan asi. Rom pennak tuanbia kan zoh tik ah Jesuh vawlei ah rian a ttuan lio caan kha Tiberius (Augustus) nih arak uk lio caan asi. Rom cozah nih hin khua pakhat asiloah ram pakhat an lak tik poah ah hmelchunh nak phung pakhat an tuah tawn zungzal mi a um. Cucu an khua kutkaa(hauka) ah thilphurh nak hngawngkol(yoke) kha an thlai i atang ah khuami vialte kha pakhat hnu pakhat an luh ter tawn hna, asuallam cu "Rom cozah cu aka uk tu asi i a nawl ka ngeih lai i ngunkhuai(tax) hman tein ka pek zungzal lai" ti biakam nak le chinchiah nak asi. Cupin ah Rom cozah nih an uk mi hna Isreal mi hna kha aherh caan poah ah mengkhat thilphurh fial nak nawl an ngei, biadang in kan chim ahcun aherh caan poah ah mengkhat pawtta suai nak nawl an ngei. Mengkhat pin khi cu a herhtuk caan lawng ah fial phung asi cang. Cucaah Israel mi hna nih an ttumbut in meng an itah cio i mengkhat a tlin nak poah ah tung an iphun cio hna, cucu hitiang hi Rom ralkap thil ka phurh nak ding asi ti ichinchiah nak asi. Kan nih Laimi sin ahcun an ning suaumau ti ko u, kan nih cu mengkhat van chim hlah an duh cen poah rawl lo le ti lo in pawtta suai kan si i hmaisuang ah ralsa an kan tarh hoi. Cutin asi tik ah Israel mi hna nih khan Rom ralkap kha an tih tuk hna i an huat tuk hringhren hna i Messiah hi rak ra zokzok seh law hi Rom ralkap pawl hi hmunphiah phiah bantuk in kan phiah piak dih seh, kan hloh piak dih seh ti kha ruahchan nak ngan pi he an hngah mi cu asi.
Ni khat cu Bawi Jesuh nih mipi cu tlangcung ah akai pi hna i a cawnpiak hna, a hramthok ah cun Galilee peng thil cang mi tete le nifatin in an ton mi tete an theih fianbik nak in tahchunh nak he a van cawnpiak tluahmah hna i mipi cu an ilunghmuih tuk i a cawnpiak nak cu lunglut tuk in an ngeih lio ah an caah a ngeih le theih ahar tuk mi bia bom thlak in avan thlak ko hna ai! Cu bia cu, "An uktu ralkap hna nih an thil phurh awk kha khaan khat an in fial hna ahcun, khaan hnih in va phurh piak hna uh" ti asi ko. Mipi cu an khuaruah ahar, pakhat le pakhat an izoh, an hmai thikhal achuak dih, an kuttum an irengh, commentary ttial tu pakhat lebang nih cun an kuttum an irengh tuk nak ah an kutpi an zapei ah a pildih deng tiin a ttial. "Hi pa hi dah ngai, a caah vawlei hi zeidah asi hnga, Messiah ka si ati ttung, Prophets hna chim bang in Rom ralkap pawl kut in akan chuah lai i kan ral pawl Rom cozah hi akan hlohpiak dih lai kan ti ttung, ziah Rom ralkap pei a ttanh ko hna hi, asi kho lo" an ti i Jesuh chim mi kha an lung a fiang kho ti lo. Jesuh cung ah an lung a tling ti lo. Kan nih Laitlang lei ahkhin Jesuh rak ra ve seh law, "An uktu mittha lo damiah pawl kawl ralkap nih hin nanmah kulee phurh caan ah mengkhat kal an in fial hna ahcun midang phurh caan zong ah va phurh piak hna uh" van kan ti ve seh law zei kan ti ve hnga dek?
Cucaah, Jesuh nih "a meng hnih nak tiang va kal rih uh" ati mi hi literally in a menghnih nak bak va kal kha si lo in "mi nih rianttuan an kan fial tik ah an iruah ning nak leng attha lei in tuah izuam" kha a menghnih kal ati mi hi asi rua ka ti. Phundang kan chim ahcun kan rianttuan nak tete cio ah akan hruai tu cunglei nawl ngeitu tete zong an um kho, asiloah kan pawngkam kan unau kan hawikom hna caah thil kan tuah khawhmi tete aum tik ah an iruahning nak leng ttha lei in tuah izuam kha menghnih nak kal cu asi ko lo maw? Phundang in kan chim rih asi ahcun mi nih kan cung ah tthat lo nak le entai nak he thil an tuah an khaan zong ah ngeihthiam nak le lungsau nak in an iruah ning nak leng ttha lei in letrulh kha menghnih nak kal cu asi ko ti in ka ruah. Vawikhat ah dum ngei tu pa aum, adum chung ah cawrun an lut ai, a thlaikheu vialte an hrawk piak dih, cawrun cu atleih hna i ahren hna i a ngeitu pa kha lungrawk ngai in avung chimh. Dum ngei tu pa nih, "Khah ka dua, hihnu vawikhat ka dum ah na caw an luh rih ahhin cun mu…" avun ti vial ah cawrun ngei pa nih cun…"zeitin e..hihnu vawikhat an luh rih ahcun zeitin …?" tiah avun raak ve..Cawrun ngei pa ruahnak ahcun "hihnu vawikhat an luh rih ahcun na caw hi thilak in nam in ka tuk hna lai, ka thah hna lai" ati rua lai tiin aruah. Asianin dum ngei tupa nih cun "ka dua a..hihnu vawikhat an luh rih ahcun ka tleih hna lai i ka hren hna lai i ka hong in chimh ko lai...." tiah ai ruah ning nak leng ttha in aleh tik ah aning azak tthan i cupin te cu adum ah caw an lut ti lo ti asi, dum ngei pa nih khan..hihnu vawikhat an luh rih ahcun..na caw hi ka thah hna lai tiin rak ti seh law…vawidang nak tam in an lut rih men hnga..kha bantuk tete kha menghnih nak kal cu asi ko. Tanghra kan kai lio ah cawngta puairaw caah games izuam ding tests an rak kan tuah..vawikhat cu taanlung cheh kan izuam i kan saya pa nih "hika rin tiang a phan mi lawng celhzuam nak ah nan lut kho" akan ti. Kan chep cio hna i ari aphan lo mi cu kan izuk tliahmah ko. Kan hawipa bel te ari an suai mi pin ah pe 3 lonh in ahei cheh ko ai…cutik ah zuamnak ah ai tel khawh lawng siloin an suaimi rii tampi ahei lonh khawh tik ah..teinak laksawng ka hmuh khawh men ti lunglomh nak le hnangam nak angei colh. Kha bantuk phun kha ameng hnih nak kal kan ti mi cu asi.
Cucaah hawikom dawt u le nau hna, kan Bawipa Jesuh khrih nih amenghnih nak kal akan fial. A menghnih nak kal lawng ah hnangam nak le lomhnak taktak cu a rak um. Kan cacawn nak cio le kan itimhlamh nak cio, kan rianttuan nak cio ah le nifatin kan pawnkam minung hawi he kan tthutdir tti nak cio ahhin a menghnih nak kal khawh hi izuam cio hna usih law mengkhat tiang lawng hincun lunglomh nak a tling taktak kho lo i menghnih nak van kalchih lawng ah lunglomh nak taktak cu arak um tiah Jesuh nih akan cawnpiak mi cu asi. Pumpak kan nunnak cio ah santleih nak a um ahcun Bawipa sunpar nak caah si ko seh. Ca rel tu dihlak nan cung ah Bawipa thlawchuah tlung ko seh. Amen.
PCCF chungkhar nan dih lak nan kut kan tleih hna….dam te cio in…
Friday, January 30, 2009
2005 EC Members
President .............. Rev. Clifford Van Thang
Vice President ..... Robert Ro Uk Cung
Secretary ............. James Sang Hlun
Asst. Secretary ... Chan Chum Hei
Treasurer ............ Ci Sung (Mah Ci)
Asst. Treasurer .. Dawt Hlei Hniang (Chitte)
Auditor ................ Rev. Za Mang
Pastor .................. Rev. Joel Nawl Cung Lian
Type the rest of your post here.
Vice President ..... Robert Ro Uk Cung
Secretary ............. James Sang Hlun
Asst. Secretary ... Chan Chum Hei
Treasurer ............ Ci Sung (Mah Ci)
Asst. Treasurer .. Dawt Hlei Hniang (Chitte)
Auditor ................ Rev. Za Mang
Pastor .................. Rev. Joel Nawl Cung Lian
Type the rest of your post here.
2004 EC Members
President .................. Rev. C. K. Hrang Tiam
Vice President ........... Robert Ro Uk Cung
Secretary .................. Alfred Chang Maung
Asst. Secretary .......... Chan Chum Hei
Treasurer ................. Susanna Tial Sung
Asst. Treasurer ......... Za Iang Hnem
Pastor ..................... Rev. Hrang Kil
Members
1. Rev. Joel Nawl Cung Lian
2. James Sang Hlun
Type the rest of your post here.
Vice President ........... Robert Ro Uk Cung
Secretary .................. Alfred Chang Maung
Asst. Secretary .......... Chan Chum Hei
Treasurer ................. Susanna Tial Sung
Asst. Treasurer ......... Za Iang Hnem
Pastor ..................... Rev. Hrang Kil
Members
1. Rev. Joel Nawl Cung Lian
2. James Sang Hlun
Type the rest of your post here.
2003 EC Members
President ............. Joney Thawng Hup
Vice President ...... Ptr. Tluang Za Tler
Secretary ............. Alfred Chan Maung
Asst. Secretary ..... Thomas Thawng Za Lian
Treasurer ............. Susanna Tial Sung
Asst. Treasurer ..... Ngun Za Men
Pastor .................. Rev. Lal Uk
Members
Pastor. John Tha Ling
Rev. C.K Hrang Tiam
Pastor. Ram Khaw Ling
Tial Kip Thluai
Type the rest of your post here.
Vice President ...... Ptr. Tluang Za Tler
Secretary ............. Alfred Chan Maung
Asst. Secretary ..... Thomas Thawng Za Lian
Treasurer ............. Susanna Tial Sung
Asst. Treasurer ..... Ngun Za Men
Pastor .................. Rev. Lal Uk
Members
Pastor. John Tha Ling
Rev. C.K Hrang Tiam
Pastor. Ram Khaw Ling
Tial Kip Thluai
Type the rest of your post here.
Subscribe to:
Posts (Atom)