(April 24, 2011) PCCF Weekly Online Sermon

Tlangtar: Ticung kal na duh ahcun tilawng chung in na chuah a hau.

By

Salai Sui Chan Lian

Bibel thimmi: Matthew 14: 28 “Lord, if it is you, tell me to come to you on the water.” 14: 25-32 tiang rel chap ding.

U le nau hna, nitinte kan nunnak ah siseh, kan sianginn kai nak le ca kancawnnak ah siseh, kan I tinhmi ai khat dih. Cucu thanchonak kan duh dih. Taksa, thinlung, thlarua le a lamkip in thancho, thatter, dawtter ai zuam mi lawngte kan si. Thanchonak lam kan kal lio ah, a cheu cu, kan I tinhmi phanhhmanh hlah ah kan kir than, kan hnabei a dong, kan thachia. A cheu cu kan thinphan I kan I let than. Zeilam hmanh thanchonak lam ah a fawi mi thil a um lo. Thanchoanak lam poah an har dih, risk an hau dih. Tihnung an si, thinphan an si. Asinain thanchonak lam a kawl mi caah Peter le Zisuh nih lam thatein a kan hmuhsah, a kan cawnpiak. A tanglei nih tlamtling tein ruahnaktha an pek khawh lai tiah ka zumh.

Accept fear as the price of growth (The fear will never go away. Why?)

Tuanbia pakhat ka chimta lai. Zultu hna tilawng an I cit lio kha kan theih, thlichiat a hrang, ttilat a um, khua a mui, ticung kalmi pa an hmuh chin tikah an ningtih a zual. Zisuh nih “tih hlah uh” a ti hna,” Peter cu pasal tiah pacan cuh in, “Bawipa nangmah na si ahcun ticung ah ka kalter ve” tiah nawl a hal. Hikha ahhin, Pater zong a thinphan, a tihphannak in a khat ve. Why? Because each time I want t o grow, it will involve going into new territory, taking on new challenges. And each time I do that, I will experience fear again. Catial thiam Susan Jeffers nihcun, “the fear will never go away, as long as I continue to grow” a ti.

Cubantuk in, mitam pi cu zultu dang pawl bantukin, thanchonak lam an hmuh ko hmanh ah an hnehsak ngam lo, risk an duh lo, an thathu, an tilawng chung lawngah an um peng. Nain thancho a duh mi nihcun Bawipa ticung ah ka kalter ve tiah an hal. Zisuh nih “na thinphan hlan” a ti hna. Thil kan hmuh- ton ballomi hmunhma ah kan um tikah, thilthar theih kan duh tikah, I zuam kan duh tikah Peter bantuk in thinpahnnak kan ngei cio. Thancho kan itimh caah si. Thilthar kawl kan duh caah si. Risk dingmi poah thinphannak a um peng ti kha kan philh lo ka duh.

Peter cu tilawng leng ah a chuah, tlawmpal a kal ah tichung ah pil hnik ai tim. Khahin question aum? Did Peter fail? Sunghnak hi zeitindah kan tahchunh? Failure is not an event, but rather a judgment about an event. Jonas Salk nih Vaccine timi Polio damnak caah voi-zahnih a kawl, a hmu rih hlan bia an hal, “Zeitindah voi-zahnih na sunghmi nih khua an ruahter tiah an hal tikah,” a leh mi cu, “voi-zahnih ka sung tiah ka ruat bal lo, voi-zahnih a ngah lonak lam tu ka hmuh ee,” a ti. Minung cu thil pakhat kan tuah I, sunghnak tiah kan ruah tawn mi kha sungh a rak si lo, teinak lam kawl than khawhnak a kan hmuhter tu a rak si.

Khahin ka ruah mi cu, Peter cu ticung tlawmpal a kal khawh ahkhan lomhnak le thazaang in a khat lai tiah ka zumh. Nangzong Peter I siter ve hmanh. Mah tluk khuaruahhar thil kha a nunchung ah a tuah ballo, a ton ballo. Pathian dawtnak le khuaruahahr thil kha adang zultu heikhat nak in thuhdeuh in a theih. Perter kha ticung tlawmpal a kal khawh ahkhan ai lungmuih tuk men lai. Khahin ka ruah rih mi cu, Peter cu chikhat a pil hnik, a sung hei ti ko u sih, asinain adang zultu heikhat, zeihmanh risk duhloin, daizer in tilawng chung an um tu kha an sungh taktak tu si tiah ka ruah. Khuaruahhar thil kha an pumpak in an tep kho lo. Ticung zong ah an kal ballo. Peter tluk in zumhnak an ngei kho lo.

Pathian nih munung hi thanchoter a kan duh piak dih, zeimanh risk duhloin, i-zuam duhloin thancho khawh a si ve lo. Nangzong na tilawng chung in chuah I zuam ve cang.

Failure as an Opportunity to grow

Thanchonak lam a um poah ah hnehsak (risk) a herh zungzal. Peter zong thancho a duh caah Zisuh sinah ticung kal khawhnak nawl a hal. Zisuh a lungtling. Asinain, Peter ticung ah tlawmpal a kal ah, a pil hnik, Zisuh nih rianrang in a domh in a khamh. Cubantuk cun Khrih ah taksa, thlarau, zumhnak in thancho kan duh tikah, kan thlaksual, kan pil sual, kan lungdongh, asinain a kan chiar than tu, a kan bawmtu, a kan cawithan tu Zisuh a um zungzal I, a kan kal tak ballo ti kha kan philh lo ding a herh. Peter zongkha a kal tak lo. Cuhe pehtlai in tawnbia pakhat kan theih, tangka cawih mi sal pathum hna lak ah pakhat, zeihmanh cawkarhnak ding ah a tuah lomi, tangka kha ka tlau sual lai tiah vawlei ah a phum. Zisuh nih sal santlai lo a ti. A ruang cu, thiltha lo an tuah sual ruang ah Zisuh a thinhung lo, zeihmanh tuah lo ruang tu ah Zisuh lung an ton lo. Zisuh nih mithalo, mithathu pa a ti. Zisuh nih a kan hlanh mi cawva, fimthiamnak kha zeihmanh thanchoter loin vawlei ah kan phum tikah Zisuh nih mithathu mithalo pa a kan ti ve. Peter bantuk in tilawng chung in chuah ngam, tuah ngam, karhter ngam kha Zisuh nih a duh deuh.

It was Peter’s willingness to risk failure that helped him to grow. I will repeat, failure dose not shape you; the way you respond to failure shapes you.

Expect Problem

Peter nih tilawng in chuah I, ticung ah kal ka duh ve ati tikah, Zisuh nih Peter lungput te kha, ai lungmuih lai maw a ni lai maw ti si ko lai, a aur tuk men lai, tiah ka ruah. A si kho mi a si. Saya le a sianghngakchia bantuk an si. Sianghngakchia pakhat nih i-zuam ve ka duh ti tikah an saya te an I lawm. Asinain, I-zuamnak lam kan kal tikah, tilawng chung in kan chuah tikah, thlichiat a um kho, tilat a um kho, thinphannak a um kho, ngaihchiatnak, lungdonghnak a um kho timi kha kan I ruahchia zungzal ding a herh ve.

Asinain, Peter cu tilawng cung in rak chuak loin a chung ahkhan daizer in, I thup seh mah vialte khuaruahhar thil le lomhnak hi a rak sung dih hnga. Zisuh dawtnak, khuaruahhar tawngnak kha a mah pumpak in a rak tep hnga lo.

Learn to wait on the Lord

Peter ticung a kal hlan ahkhan Zisuh nih thilchiat kha a daihter khawh ko. Asinain Zisuh nih ticung a kal khawhnak khuaruahhar thawngnak kha langhter a duh caah si. Cubantuk in, kan nih zong, lungretheihnak, lungdonghnak, harnakthlichia, nih a kan hranh tikah, Zisuh nih a kan thawnpiak khawh zau ko, Asinain, khuaruahhar thil kha kan cungah langhter a duh I lungsau tein hngak a herh tawn.

Sianginn kai mi kan si, zeithil kan tuah poah, mihmai ah duh le duh lo zong ah biachim-rel a herh caan a um. Public Speaking hi a har ngai mi a si caah mi tampi nih an zianh, micheu cu, thih hmanh a duh deuh ding mi kan um. Cubantuk cun, John Ortbert zong a rak si ve.

John Ortbert cu Pastor mithang pakhat a si; a ngaihchiat lio tein biachimthiam le pastor rian hi Pathian nih a ka pek mi si tiah ai ruah. Asinain, kum tlawmpal Pastor a tuan hnu tiang, phung a chim tantim ah, ai nawnhnawh, ai sulhkalh lengmang, a lungrawk, a thachia. Zeitindah ka si a ti, khua a ruah, mi tampi nih ruahnak an pek, tamdeuh in Pathian I bochan ko an ti. Kumkhat ramdang sainginn a kai, a tlungthan cuti thiamthiam. Zisuh bawmhnak le khuaruahhar an puang hlan lo kan hngahthiam a herh caan a um tawn. Zisuh nih tichung kan pil hnik tak ahcun a kan chair hrim ko lai. John zong Pathian nih a chair than I, mithang pastor pakhat ah theih mi a hung si. Cucaah Pathian auhnak zong hi lungsau tein hngakthiam a herh caan a um.

When you fail Jesus will be there to pick you up. You will not fail alone.

A calling Often involves Pain

Philippines sianginn kai khawhnak ding ah kumkhat chung nitinte thla ka cam. Pathain nih ka thlacamnak a leh. Keimah tangka fangkhat hmanh dihlotein ka phan. Philippine ahcun vanram nun in ka nun cang lai ka ti. Ka phan kha ah, itnak ka ngei lo, ihphah le chantling kai cawk kho lo, ka pate nih ihphah a pem nawn cang mi, a cak hnirher mite pakhat a ka khan piak. Ih-kun ka ting tilo caah zeltuang ah ka ih. Tangka ngei lomi cazin tiah a tangbik ah ka min a um. Ka passport a ka hlen rih, an I tlau pi ka hmu tai tilo. Lungretheihnak in ka khat. A donghnak ah ka ruah mi cu, Philippine sianginn kai hi Pathian nih a ka tinhpiak tak mi a si tak hnga maw ka ti. A ka tinhpiak takmi a si ahcun hi tluk harnak ding sullam um lo ka ti.

Pathian nih Moses kha Pharoah sinah va kal a ti, Vawlei cung ah nawlngeihnak a ngei bik mi pa. Zeihmnah an pathian caah rulhnak pek ta loin. Pathian nih Jonah a uah, vawlei cung ram ah corrupt le violent a tamnak bik ah. Khrih ah nan I ngaihchihnak an ngei lo ahcun an thi dih lai tiah va chim ding ah a kal.

Pathian nih Jeremiah a uah than, a ngai lomi sinnah thawngtha va chim ding in. Jeremiah caah a har tuk, a tap lengmang. Weeping Prophet tiah mi nih an ti phah. Abraham cu Pathian nih a inn in chuah a fial, Gideon zong ralkap hruaitu dingin a fial, Esther zong siangpahrang va challenge ding in a fial, Mary zong Messiah hringtu ding in Pathian nih a auh. Ahopoah nih, Yes! A si! Bawipa nangmah nawl si ko. Kan I zuam lai an ti dih. Mitampi nih Pathian nih cun kan tuah khawh lomi cu a kan fial lai lo an ti. Hikha ahhin Pathian nih an tuah khawh hnga lo ding lawngte a fial hna. Minung lei khap in an I ruah bal lo milawngte an si. Pathian a mah ca rian tuan ding lawng ah a kan au lo, a mah he tuanti ding zong in a kan auh.

We are not called just to work for God. We are called to work with God.

Biadonghnak

Nihin ni ah, U le nau hna, Zisuh nih tilawng chung in chuahter I, khuaruahhar thil tuah khawh nak in a sunparnak langhter a kan duh, bawmh a kan duh ve. Peter bantukin na thinphan hlah a kan ti. Kan ngeihmi fimthiamnak le zumhnak kha a mah caah ral thatter a kan duh, hman a kan duh, nganter a duh. Zisuh nih Peter kha na zumhnak pei a rak hme tuk hi a ti. Nain a sik si lo, a mawhchiat a si lo. Zisuh nih kan zumhnak a hmeh kha a kan theih, Peter zumhnak a hmeh kha a theih, a hme mi in a nganmi thil khuaruahhar hmuhsah a kan duh piak, thanchoter a kan duh ruang tu-ah a si. Zultu heikhat bantuk, tilawng chungah daite umter kha a kan duh piak lo. Zisuh nih Peter bantukin “ ka lungtum” tiah auh a kan duh cio.

A donghnak ah, Peter bantuk in, “Bawipa nangmah na si ahcun, nawl ka pe law na sinah ka rat ter ve,” tiah hal cio u sih law tilawng chung in chuah ve hna u sih. Risk ve hna usih, thilthar-tha kawl ve hna usih, Zisuh nih pei na thinphan hlah, kan bawmh lai a kan ti ko cu. Zisuh khuaruahhar thil tuah khawh nak le sunparnak ahkhan Peter bantuk in kan mah pumpak hrimhrim kha, I tel ve u sih, I hrawm ve hna u sih! Tiah kan sawm hna.

An Announcement & Good News

Dear BawiKhrih ah Unau rual PCCF Chungtel dihlak,

Vawlei ah a dawtmi minung hna kan caah titsa ah a hun i cang i kan sinah khua a hongsa ve mi Bawipa Zisuh nih thihnak a tei i a thawhtthannak camtuak ni sunglawi cu kan neih cuahmah tthan cang. Tthal sianginn khar le mikin caan, thlavaikianh le lunglen caan theng teah hi thawhtthan ni a um hi cu a va ttha hringhran dah! Hi Bawipa thawhtthannak ruangah kan nih vialte nih ruahchannak he amah Bawipa caah nun kan ngamhnak zong a si fawn.

2011 Bawipa thawhtthan ni hi Philippines ram ah fimnak acawngmi fanau dihlak nih sunglawi khunin kan hman khawhnak dingah Bawipa nih a kan timhtuahpiaknak kanruah tikah Bawipa nih zeitluk indah a fale hi a kandawt i thluachuah a kan pek ti kha kan nunnak nih a tehter mihi Bawipa a min kan thangtthat hringhran ko. Bawipa a daw i kannih PCCF unau hna a kan siaherh tu Pu Za Tthio Lian ( USA) nih Chuncaw le Leng Dawt Zi (USA) nih Zanriah le zan ah sathluak thawtaktak in an kan tuah piak lai tikah hin an cungah kan lung ai lawm tuk hringhran. Hi bantuk in siaherh zawnruat kho dingin lam a kan sial piak tu Pastor Ram Ceu Hnin le Saya Lewis Cung ancung hrimhrim ah kan lung ai lawm khun.

Cu caah 2011 thawhtthan cu sunglawi ngai in chun nitlak caan kan hmang hna lai. Baquio, Luzon le Manila i a um mi PCCF unau vialte zong hi thawhtthan lunglomhnak ni ahhin nan lamcaan sau ko hmanh sehlaw nan zapi te in nan rak i tel khawh cio nak lai kan in sawm hna. Zan zongah lengkhawmh a um rih lai caah thawhtthan zan khi Cavite riak ding in timhtuahnak nan van neih khawhnak lai kan in sawm hna.

Hi thawhtthan ni ah Caan a kan hman piak tuding Silas group hotu Pastor Khin Khin nih tlamtling tein thawng a kan thanh dih cang i kan i lawm tuk. A caan belte tlawmte kan thawn tthan caah na kan theih thiamnak lai kan in nawl hna. A ruangcu Chuncaw le zan program a van i chap caah hin a si.

A hmun ---------- Dr. Dennis Shu Maung inn (Cavite, Philippines)

Ani ---------- April 24, 2011

Chuncaw ei caan---- 12 noon

Pumh caan ------ 4 PM

Zanriah ei caan--- 5:30 - 6:30 PM

Zan lengkhawmh caan --- 7:00 PM -

Note: Lengkhawmh adih tikah Sathluak kan i hrawm tti te hna lai.

Lamhlaa khualtlawng lamlimi kan pabik Rev. Dr. Dennis le PCCF unau cheukhat zong thawhtthan kan van neihcuahmah cun nan bau ai thei khun le kan in hlam tuk hna. Dawtmi chungkhar le zumtu Khrihfabu hna he thawhtthanni cu nuamkhun in van hmang ve ne uhlaw Cung Pathian tunih nan lamtluan terin damte tontthan nak caan tu kan ser piak ko seh.

Khuaza vanraang toiah a ummi PCCF Unau dihlak cungah thawhtthan lunglomhnak le ruahchannak cu a thar in um ko seh!

Nan rianttuan hawi,

Pastor Elly Mang

PCCF President

(April 17, 2011) PCCF Weekly Online Sermon

Cawnawktlakmi Barnabas Lungput
Lamkaltu 4:36; 9: 27, 11:26; 15:36-39, Col.4:10
By
Mang Len Sung

Biahmaisa: Barnabas hi Bible chung pa hna lak ah ka uar bik pa a si. Aruang cu thiltha mit in mi a zohtu le mi an tthanchonak ding ah an hnulei in a dirkamh tu pa a si. Barnabas cu Levi te fa a si. Cyprus tikulh ah khua a sa mi a si. “Cyprus khua hi meng 140 a sau I meng 50 a kau.”[i] Cu ka ah cun Israel mipem tam mi an um ve. Barnabas a min tak cu Joseph or Joses a si, minkep ah Barnabas tiah an auh. Barnabas min sullam cu “forhfialtu, thazangpetu, hnangamtertu”tinak asi. Mi cheu nih cun Barnabas hi Luka thawngttha chung (Lk. 10:1-12) Jesus nih thawngtha chimding ah minung sawmsarih le pahnih (72) a thlahmi hna lak ah a tel ve mi a si an ti. Asinain Bible nih aminthlir ten a kan chimh ve lo caah a si tiah cun ka chim kho ve lo. Nain zumhfekmi, mittha, mi nih bochanmi a si ti cu a fiang. “Anglican Krihfabu nih cun an Calendar ah hin zultu hna 12 chim lo in Barnabas lawng hi “apostle” lamkaltu, ram mui ah thawngttha chimtu tiah min an pek.”[ii] (1Kor.9:1-7; Lamkaltu 14:14) ah cun tlangval a si a ti. Theodore P. Ferris nih cun “Khrihfa tuanbia cu Barnabas le Paul thawng in a thok”[iii]tiah a ti. Paul Khrihfa a can hlan ah hin Barnabas cu mipi hna he rian a ttuancangmi a si. Barnabas nunnak in kan I cawnawk ah ka duh mi cu a tanglei hna hi a si.

Minunsiang a si: (Lamkaltu 4:36-37; 14:14) chung ah a min kan hmuh hmasa. Jerusalem khua ah a ngeihmi hmunhma kha zuar in mah a phaisa cu lamkaltu hna kehram ah a hlut ti kan hmuh. (Lamkaltu 2:42-47) chung ah cun Israelmi a ngei deuhmi nih cun an ngeihmi hmunhma le thilri kha zuarzau in an mah lak ah sifakmi hna kha an dirhkamh hna a ti. Cu tining a si ah cun Barnabas hi a nunsiannak le pekchanhnak lei ah mi nih theihngaimipa sidawh a si. Kraig S. Keener nih cun “Bible cahlun chung ah cun Levi mi phun cu hmunhma an rak ngei lo nain Jesuhkhrih chan ah cun an ngei cang”[iv]a ti. Barnanas cu a ngeihmi hmunzuar chom in Pathian ramkauhnak ah tiah siangten a pechanmi mi pa a si. Pathian rian a ttuannak zong ah khrihfabu nih pek mi chawva I bochan lo in a mah te in khuasaknak a kawlmi a si kha (1Kor.9:6) ah kan hmuh. Nihin Khrihfa rianttuan tu hna kan zoh tik ah Lahkhah kong ah a buai I ahmaichiami Pastors le sayate kan tam ngai tawn. Kan ttuanmi nak tam deuh in hmuh kan I tim tawn. Barnabas ka van uar khunnak cu Pathian cu petu a si ti a theihmi kha a nunpi I petu si ve kha a nunnak ah a langhter. Petu si hi nun a nuam. Pekmi si cu lungre a thei peng. Kan nih tah pekchanhnak ah a khul fum I hmuhnak lei ah a cuhmi khrihfa hna kan si sual maw? Pathian nih kan si khawh tawk te in a mah ramkauhnak ah a pechanmi kan si kha a duhmi a si. Kan nih tah kan bu ca le kan miphun hawi sin ah a pechan siangmi kan si ve maw?

Minunttha a si: (Lamkaltu 11:24) Minuntha nih cun mi dohralnak ah a tel lo, mi thatlonak kong tlang va zamh ah a tel fawnlo. Mi nih thilttha an cotin tik zong ah a nahchuak lo i a lomhpi hna. (Lamkaltu 9:26-27) Luke nih cun Lamkaltu chung ah mittha a ti mi pa cu Barnabas pakhat lawng a si. Mi ttha nih cun micungah dawtnak le zawnruahnak an ngei peng. Jerusalem upa hna nih Paul an cohlan duh lo lio Barnabas nih a cohlan. Mi ttha lo Khrihfa hremtu a si ko mi cohlan khawh I mittha taktak a langhnak cu a si. A tthat lawng hmanh si lo in mizawnruahnak a ngeihmi hi a nunnak in a lang.“Barnabas nih cun Pathian bia cawnpiak le thawngtha chim hi zeituk in dah a herh ti kha a hmuhkhawh.”[v] Mikip nih Pathian dawtnak le khamhnak hi ngeicio hna sehtiah zawnruahnak a ngei. Kan nih tah mi caah zeital zawnruahnak kan ngei kho maw? Thiltha a si ti kan theihmi tah mi kan chimsiang ve hna maw?Mi nih an mah ten an cawlcangh i bomhnak an sawk I an ngah tik ah lomhpi leh lo in a report tu bawm hna hlah uh tite hna kan hmangsual maw? Minuntha nih cun mi caah thatnak tuah lawng kha a rian ah a chiah. Cu cu Pathian duhmi zong a si. Mi nunttha nih cun mirum le sifak micung ah thleidannak lungput ngei lo in a ruang ten a zoh khawh hna. Kan nih tah mileng kan ngeih tik ah mingeinung deuh an si ah coffee phiopiak I harsa deuh nih a kan lentik ah chonh duh sat sai lo in um I ka ngeihmi a ka heu sual lai ti hna kan phang sual ma? Minunttha nih cun minung kip kha Pathian vel ah a tel mi le Pathian nih dawtcio mi an si caah kan nih zongnih kan dawtnak ve hna awk a si ti kha an i nunpi. Kan nih tah Barnabas bantuk in micung ah zawnruahnak le dawtnak kan ngei kho ve maw? Kan bu a si lo mi le Khrihfa a si lo mi cung ah the zawnruahnak dawtnak kan ngei kho ve maw?

Minunnak a mersangtu a si: (Lamkaltu 11:19-30). Paul hi Barnabas rak um hlahsehlaw cu mah tluk in mi nih an thei in an cohlang lai ka zum lo. Barnabas hi Paul caah cun thiltthatuah tu, a philhloawk (acezusin) tak tak a si. Barnabas umnak in Tarsus khua hi meng zakhat tluk a hla mi a si nain Paul zawnruah bak I va kal huam hi ka fak tak tak mi a si. Mi mersan hi a mersangtu caah cun thilhar taktak a si I rian ngan ngai zong a si fawn. A hlei in khrihfabu nih duhlo mi, zumh lo mi kilkawi hi a har khun lai. Thilpingpang ton sual ah cun kan ti ttheu lo ma ti bia khi a chuak ttheo tawn. Asinain Barnabas nih cun biatak te in Paul kha a ttenh. Paul cu fimnak ngei mi pa a si caah Greek mi hna sin ah Greek holh in thawngttha a chim ah cun mithlarau tlau tampi a tleih khawh lai ti kha a hmuh khawh. Mitam pi cu nihin kan si ning zoh lo in a luancia mi kan nunhlun lawng in mi kan I zoh tawn. Barnabas cu chantiluan a dawikhomi pa a si. Paul cu Khrihbu nih Barnabas chimpiaknak thawng in an van cohlan hnu ah Barnabas he Paul cu thawngtthachim ah khual an tlawng ti. Avoikhat nak Paul nih khual atlawn tti mi pa cu Barnabas a si. Barnabas nih Paul hi manh lo ngain in a chiah. Cu a manh lo nak nih tthanchonak le hruaitu ttha a si ter. D. L Moody nih a chimmi cu, “Khrihfa a cangkami hi Biakinn rian, midongtu, mi tthutnak zohpiak tu ti bantuk ah manh lo ngai in chiahding an si a ti. Minung pahra nih tlawmpal cio an ttuanmi nak in minung pakhat nih para rian a ttuan kha a tha deuh a ti.”[vi] A ruang cu an I manh lo nak nih hruaitu ttha le khrihfa ttha a chuahter hna ti khi a chim duh mi a si. Manh lo hi tthanchoank lam thoktu a ti. Kan nih tah Khrihfabu rian ah a manh ngai mi ma kan si a manh lo ngaimi dah kan si? Barnabas cu mi dirhkamhtu rian ah a manh lo ngai mi a si ve. Cu a manh lo nak caan cu midirhkamhnak le cawnpiaknak ah a hman. Barnabas zohkhenhnak le kilkawinak thawng in John Mark le Paul hi cattialtu mi nih theihmi ah an I chuah. Mitampi nih cun Barnabas tuahsernak hi kan hmuhpiak tawn lo. Zeitluk in mi caah lamsialpiak hi a tthat ti hi mi tampi nih kan ruat lem lo. Barnabas nih cun mi a dirhkamh hna cun an lungdonghlonak ding ah tha a pek hna cu a theipar cu John Mark le Paul nunnak in kan hmuh khawh. Kan nih tah mi a dirhkamh tu thazang a petu ma kan si? asiloah mi hram a phelhtu le mipaw a khuaitu hruaitu dah kan si? Mi tthanchonak ding dawntu nu upa, khrihfa upa, Pastor le cawnpaiktu saya hna kan si sual maw? Mi tthat nak chimding ah a manh lo mi maw zumhtu maw kan si, asiloah michiatnak kong ceih le mi report nak catial ruang ah a manhlo ngaimi hruaitu dah kan si ve?

Biakawmnak: Laimi kan nunning ah ka uar lo ngai mi thil pathum an um. Cu hna cu (1) kan mah ngeihmi thil mi va hromh sian riangmang lo I mingaih mi vachuh boh kan hmanmi, (2) mitthatnak hmuhpiak lo I mi tlamlinnak tlang par in kan aupi mi le (3) Mi hramphelh kan hmanmi, nun hi kan Laimi phun sin in kan hloh awk thilpipa ah ka ruahmi an si. Hi kan hlohkhawhnak ding ah cun Barnabas hi kan I zohchun awk tlak patling tak tak a si. Hi thilttha lo hna hi a rak doh ve mi pa a si I a mah hrim nih a nunnak ah a rak I nunpi ve. Cucaah cun kan nih zong Barnabas bantuk in pekchanhnak lei ah a khulrangmi, mi tthatnak a hmuhpiak kho mi, mi pi lak ah remnak sertu le mi mersangtu kan si khawhnak hnga I zuam cio hna uh sih ti bu in ka bia ka donghter.

_________________
[i] William Smith, Smith’s Bible Dictionary (Peabody, Massachusetts: Hendrickson Publishers, 2008),p.131.
[ii]George Arthur Buttrick ed., The Interpreters’ Bible Vol.IX (Nashville: Abingdon Press, 1954),p.73.
[iii] Ibid.128
[iv] Kraig S. Keener, Bible Background Commentary (Downers Grove, Illinois: InterVarsity Press, 1993), p.334.
[v] I. Howard Marshall, The Acts of the Apostle: An introduction and Commentary (Grand Rapids, Michigan: William B. Eerdmans Publishing Company, 1994), p.202.
[vi] Warren W. Wiersbe, The Bible Exposition Commentary Vol.I (Manila: Christ for Greater Manila, 1992),p.450.

2011 Thawhtthan lunglomhnak le caanhmannak

Thawnhtthan Ni Sunglawi

Seconds an liam, minutes an liam, suimilam an liam, ni khat a liam, zarkhat a liam, thla khat a liam i kum khat a hung liam. Cucu ni le thla kum le caan hna nih cun minung kan nunnak zong hi a hun liam pi thluahmah ve hna. Khrihfa mi hna nih kumkhat chung ah ni sunglawi kan i ngeih mi hna lak ah a sunglawi khun ngai mi; kan caah nunnak pek in khamhnak lam a kan sial piak i a nunnak tiang a pe siangtu kan Bawipa Jesuh Khrih thawhtthan ni sung lawi zong kan hun naih chin tluahmah ve ih a thawhtthan camtuak ni le caan hna dam ten a hun kan phanh tertu amah Pathian cung lila zongah kan lung ai lawm i a Min zong kan thangtthat fawn.

Cuticun PCCF zong hi ni le thla kum le caan nih cun a hun liam pi thluahmah ve i nihin ah cun kumpi kum hra leng chung ah a hung lut thluahmah ve cang. PCCF zong nih Pathian kut lamhruainak tang ah himbawm tein a kal tertu Pathian lila cung zong ah lomhnak biachim a dai ve lo. Cun PCCF rianttuannak le cawlcanghnak ah siseh mipi thinlung hliphlaunak ah caah siseh ai hmaithlak ngai ve mi cu Thawhtthan ni sung lawi ni hi a si ve. Tukum Bawipa thawhtthan ni sung lawi zong cu PCCF zongnih tuah tthan ding in timhtuahnak a ngeih ve tthan cang. Amahbelte, Bawipa thawhtthan ni hi tthaal caan, mi kiing lio caan sianginn kai mi hna caah sianginn khar caan te a si i kan nih Philippines lei i a um mi hna kan ca lebang ah cun sianginn khar caan te a si ve i cheukhat kan hawikom dawt hna cu kan khua le kan ram panh in an kan tlun tak kar te a si i minung thazaang ah kan chambau lio te a si i kan duhning bantuk cun minung kan tling lai lo ti kan ruah bal ah kan thazaang a chia ngai te. Sihmanhsehlaw a um mi chung vial nih tukum Bawipa thawhtthan ni sung lawi cu PCU-UTS campus, Cavite, Philippines ah hlasak thiam minthangthang hna le thawngttha chim thiamthiam kan ngeih mi hna he sunglawi taktak in tuah kan i tim.

Laimi cu “puai” tiphun kong kan chim ah cun zeidah kan thinlung ah a hung chuak tiahcun zanriah dumttinak hi asi, kapalh hnga dik maw??? (cattial tu pa thinlung zong hi a si ve ko rua) Cucaah PCCF zongnih thawtthan ni sunglawi puai cu tuah ve a timh tikah hin a thin phan ngai mi cu zaangriah dumttinak kong hi asi ve. Zeicahtiah PCCF members kan zoh tikah hohmanh mah te in ai cawm mi le ai zoh khen mi kan um lo, siang cacawng mi hna lawng te kan si caah phaisa dih in puai maw zei maw kan tuah lai kan ti tikah kan i harh ngai mi cu chawva lei hi a si. Tutan zongah kan upa te khuakhang lairel tu hna nih khua an hun khan/tuak tan tik ah zeipoah te tlam a tling dih, caan hamngtu ding tete hna tiangin caan pek le caan thiah an si i thawng zong an thanh dih cang hna i caan hmang tu ding hna zong nih ready kan si ko tiah bia lehnak tiang in a um dih cang ko nain zaanriah dumttinak ding kong a hung phanh tikah kan kaa kan i aan dih cio i kan mah le kan mah kan i zoh dih cio hna tiah an spokesman nih a thliten aka chim. Sihmanhsehlaw zeiti hlei in biakhiah awk a tthat lo caah a hnu bik biachah mi cu “Thla cam phot rih ko hna u sih” tiah kan ti e tiah a chimchap. Zumtu mi hna nih thinlung tak te in thla an camnak hi zeitikhmanhah Pathian nih leh lo in a um bal hna lo. Cucu tutan PCCF zong nih tuah ai timh ve mi Bawipa tthawhtthan puai zanriah dumttinak caah thla kan camnak zong cu Pathian nih a tak in zumtu mi hna thinlung ah rian a ttuan i ruah lo piin US lei in tukum PCCF thawhtthan zanriah cu keimah nih kan dangh hna lai tiah thawng kan hun theih i kan i lawm kho taktak. Akan hlu tu hi nungak ai dawh ngai mi te le a fel ngaimi Pathian ai bochan i nu le pa chimh zong a ngai mi te asi. Tukum PCCF thawhtthan thluachuah cu amah le a chungkhar hna an dihlak cung ah tlung hram ko seh tiah PCCF nih thlazaa kan campiak. Amah nih ka min rak chim hlah a ka ti caah a min cu kan chim lai lo theih nan duh a si le hnu deuh ah theihter kan van i zuam te lai. Culawng si lo, zeikhom a si ah tukum PCCF thawhtthan tuahnak ding caah a dih heu ding mi vialte cu keimah nih Pathian thluachuah ka don mi chung ten liam dih ka duh ko ee ho tal ai ham mi an um cang hnga maw tiah a ka chim mi zong an um len hna. An cungah lunglomhnak chim cawk lo kan ngei i Pathian nih thlua chuah chin ko hna seh law hmailei ah an thluachuah a kan hrawm kho zungzal tu ah cang ko hna seh.

Khuaza vanraangtoi um mi laimi phun hawidawt vialte hna nanmah zohkhenhnak in le cawmkennak thawng in hihi Philippines ram ah fimnak cawn in a um mi hna laimi hna (PCCF) nih kum 2011 Bawipa thawhtthan ni sunglawi tuah kan i timh ning le kan khuakhan lairel ning cu a si. Mi sikho mi hna an lakphak voikhat diinnak te khi kan nih PCCF kan cawlcanghnak caah cun thawhtthan ni sunglawi puai kan tuah khawh nak ding ca tiang in a ttha hnem mi a si. Cucaah PCCF a daw i nihin tiang phaisa chawva in le thil dangdang in a cawm keng tu hna laimi nan nih lak cung ah kan i lawm i hmailei zong ah nan mah bomhnak le zohkhennak hi kan herh zungzal ko ti hi chim kan duh fawn. Zeitik poah PCCF ah Pathian thluachuah ka don mi chung ten pekchanh nak ka ngeih lai i PCCF hmang in Pathian thluachuah tin co ka duh ve ko a ti mi poah PCCF nih lunglawm ten kan in don hna i nan pekchanh mi chawva nak let 30, 60, 100 in nan tin co tthan khawhnak hnga ding caah PCCF nih thlazaa kan in campiak zungzal hna ti zong chim kan duh fawn.

2011 Bawipa thawhtthan ni sung lawi thuacuah vialte cu hi ca a rel i PCCF zawn a ruat mi hna le thawhtthan ni sunglawi tlam a tlin khawh nak hnga ding caah ngeih le chiah chaw le va in a pe chan tu le caanhmang tu vial te kan dihlak cung ah Pathian nih a thluachuah cu ruah ti bang in sur ter hram ko seh.

Atang i hi tukum PCCF thawhtthan ni sunglawi puai caan kan hman ding ning le caan a kan hman piak tu hna hnga ding cu an si.

A hmun: Rev. Dr. Dennis Inn (PCU-UTS Campus, Cavite, Philippines)

A ni: April 24, 2011

Caan hmangtu ding hna...

Chairperson Sayama Diana Siang Pen

Thawngtha Chimtu Rev. Dr. Za That

Hramthawk thlacam Pastor Hniang Uk

Thang thannak

Chawca thlacam Saza Za Uk Sang

Special thlacam Saza Thawng Hei

Solo Saza Ne Lyn Htun

Duet Tha Tha le Hoi Chin

Thluachuah pe tu Rev. Paul Tawngtin

Zanriah ca thlacam Pastor Yaw Tam

_____________________________

Lomhnak tampi he,

Lewis Cung Cinzah

PCCF Moderator

Cavite, Philippines

(April 10, 2011) PCCF Weekly Online Sermon

TLANGTAR: KHRIHFA KAN SI MAW?

By

Lai Uk Thang

TEXT: Acts 11:26

“A hmuh tikah Antiok khua ah khan a ratpi i kumkhat chung kha khrihfabu chungmi hna he khan an i pum i mi tampi kha an cawnpiak hna. Antiok khua ah khan pei Jesuh zultu hna kha, “Khrihfa” tiah an rak ti hmasa bik hna cu.”

Biakam thar chung ahhin Khrihfa ti mi biafang hi hika Lamkaltu 11:26 lawngah kan hmuh khawh i cu cu an mah tein an i auh kha si lo in Greek zumlotu hna nih a kum in an nunzia an zoh hna hnu ah Khrihfa (Krih bantuk asi mi, Krih nunzia a ngeimi) tiah min an rak pek hna. Steven an thah hnu ah hremnak cu a dai lo i a karh chin i Jesuh zumtu hna cu a pawngkam ram ah an tli atu chan holh in cun refugee in ramdang cio ah an va um hna. Mi cheu Cyprus le Cyreen in Antiok khua ah an ra i thawngtha bia kha Greek mi sinah an chimh hna. Kan um nak hmun kip ah Khrih thawngtha phuan hi Jesuh zultu,zumtu nunzia asi.(11:20-21)

Thawng pang kha Jerusalem Khrihfabu (Mother Church) sinah a phanh tikah Barnabas cu va veh awk ah an thlah. Amah lawng si lo in Saul kha a va kawl i a hmuh tikah a ratpi ve. Pathian rianah thazang a der mi mawhchiat si lo in thazangpek hi zumtu dir hmun tu asi deuh rua. Kumkhat chung Khrih thawngtha an chimh hna hnu ah zumtu pawl cu Khrihfa tiah dawtnak min an pek hna.

Kan tlangtar kan vun rel le cang ka in kan thinlung ah biahal nak a chuak ding mi;

Aho pawl dah khrihfa tiah kawh cu an si?

Zeiruang ahdah Khrihfa tiah kawh cu an si?

Zeitindah Khrihfa tiah kawh mi pawl an nun zia asi?

Hi pawl hi kan thinlung ah I ha cio dingah le ruah cio dingah ka cuh.

1. Aho pawl dah Khrihfa tiah kawh cu an si?

Ka thinlung ahhin nihin zumtu pawl, Jesuh zultu aa ti mi hna nih hin Khrifa ti mi hi sullam puan tuk in kan lak I man kan ngeih ter lo ngai tiah ka ruah. Khrihfa chungkhar in a chuak mi kan si ruangah le Khrihfa chungkhar ah kan than ruangah khrihfa cu kan si hrim lo. Kan khrihfa sining hi kan passport le kanmah he aa lo. I dannak a um lo nain kan I dannak cu nunnak thaw chuah le chuahkhawh lo ah an I dang. Khrihfa cu van nun a kengtu kan si. Paul nih cun Nun hi ka caah Khrih asi ati (Phil 1:21),A nung mi hi keimah ak si lo Khrih asi ati. Antiok ah hin Jesuh zultu pawl cu Greek mi hna nih an nun ah Khrih nun kha fiang tein an hmuh.Khrihfa ka si ti au len nak in zum lotu nih kan nun ah khrih an hmuh hi a biapi ngaingai.

2. Zeiruang ahdah Khrihfa tiah kawh cu an si?

Tawifiang in kan chim ahcun Jesuh kha Pathian fapa khamhtu tiah zumh long si lo in keimah pumpak khamhtu asi ti kha an zumh caah asi ti hi keimah pumpak ka fian ning asi.Ephe 1:13 chungah cun “ nan nih zong cu ti cun nan si ve: khamhnak an phorh tu hna thawngtha biatak khan an theih tikah Khrih khan an zumh I Pathian nih a mah tan an si hmelchunhnak cu nan cungah a khenh; cu hmelchunhnak cu bia an kamh mi hna thlarau an pek hna cu asi.” Rom 8:9 ahcun Aho hmanh khrih thlarau a ngei lo mi cu khrih ta an si lo.” Afiang mi cu khrihfa sinak hi pupa ro cu a si hrim lo pumpak zumhnak tu a rak si deuh ko rua. Khrihfa sinak cu khrih thlarau ngeihnak ahhin asi deuh.Rom 8:14 ah Pathian thlarau nih a hruai lo mi cu Khrihta an si lo ati.

3. Zeitindah Khrihfa tiah kawh mi pawl cu an nun?

Lamkaltu 2: 44-47 kan rel tikah Jesuh zultu, zumtu pawl nunzia fiangte in kan hmuh. Jesuh nih thawngtha nan chim ahcun ka zultu nan si lai ati bal lo, Bible sianginn nan kai ahcun nan si lai a ti fawn lo thawhlawm hman tein nan pek ahcun nan si lai a ti fawn lo. John 13:35 chungah faing tein a kan chimh mi cu ‘Pakhat le pakhat nan I dawt ahcun mi vialte nih hi hna hi ka zultu asi tiah an in hngalh hna lai a ti. 1 Korin 13:1-13 tiang kan rel ahcun zeitluk in dah dawtnak a sunlawi I a ngan ti cu kan theih cio lai. Biaknak dang zong nih dawtnak an ngeih ve ko tung kan ti men hnga. Khrihfa dawtnak cu khrih sin in a ra mi nunnak aa tel mi dawtnak asi.

Cu caah cun biahalnak vun tuah ka duh mi cu;

Khrifah na si taktak maw?

Zeiruang ahdah khrihfa ka si ko na ti khawh?

Khrihfa na ti, kaa ti ko ahcun zeibantuk nunzia dah kan ngeih

Midang nih kan nun ah Khrih an hmu ve maw?

*Kei Cu Khrihfa taktak ka si ko*

April 03, 2011) Online Sermon

PATHIAN NIH AN DAWT

“Cu ti cun, Pathian nih vawlei kha a dawt hringhran caah a fapa ngeihchunte kha a pek. Cucaah amah a zum mi poh cu an thi lai lo, zungzal nunnak an ngei lai”. Johan 3:16

By

Salai Lian Hre (Crop Science)

Central Luzon State University

Nu le pa dawtnak a thuhning le a sanning, fa le cungah an dawtnak a dongh khawh lo zia hi fa a ngei cangmi hna nih nan thei bik ko lai. Na fa cu hawi fa lo lote a si zongah nangmah caah a dawh tuk ko lai. Nangmah ca’hcun na fa kha zei he hmanh thlen awk tha lomi (irreplaceable) a si ko. Na fa cu na caah special (a khunhlei a simi) bak asi. Midang fa hna cu zeitluk an pumrua a that, an fim an thiam hmanh ah na caah special an si kho bal lai lo. Nangmah nih na hrinmi fa lawnglawng hi nangmah caahcun a tha bik, a dawh bik le duhnung bik a si ko lai. Nangmah mithmuh ah na fa cu special bak a si. Na lung an tawn lo bu zongin na dawtnak cu samfa tia hmanh a zor kho lo, na dawt zungzal kho i a cungah na lung zong a dong kho bal lai lo.

Cu ve bantuk in Pathian nih nang le kei hi a kan dawt tuk hringhran tihi Johan thawngtha nih a kan chimh. Pathian nih nangmah kha an dawt. Nang cu Pathian caah special na si (You are special to God). U le nau hna, Pathian nih a kan dawtnak a ruang cu mitha kan si caah a si lo i, thiltha kan tuahnak thawng zongin a si lo. Amah hrimhrim kha dawtnak cu asi. Amah cu dawtnak a si caah a dong kho lomi dawtnak in a kan dawt. Cu a si i, nang le kei tuanvo cu zeidah asii? A dawtnak cohlan lawnglawng hi kan rian a si ko. Nihin zumtu tampi cu nang na piangthar lo, kei ka piangthar ti ruangah pakhat le pakhat kan i soisel, bu khat le khat kan i thangchiat lengmang. Cu tin cun baibal nih a kan cawnpiak lo. Na fa kha zeitluk a that lo ko bu zongah na dawtnak a zor khawh bal lo bantuk khan Pathian mit hmuh ahcun piangthar he thar lo he kan i lo dih ko. Piangthar pa zong kha Pathian hmai ah special a si bantuk in mi thalo kan timi pa zong kha Pathian hmai ah special a si thiamthiam ve ko. Pathian nih a dawttuk ve thiamthiam ko. Zei ruangah? Pathian fa veve an si. Mi thalo kan timi pa kha Pathian nih a fapa ngeihchun pek in a tlanhmi fa a si ve ko. Cucaah pakhat le pakhat kan i soi len awk a si lo. Pathian mit hmuh ah kan i tluk/khat dih ko. Kan i dannak cu a dawtnak cohlan le cohlan lo lawnglawng hi asi.

Ka ngakchiat liote in ka pa (tleicia) rian a tuannak le lo a kalnak poh ah ka rak zulh tawn. Ngakchia te ka si caah tuah khawh mi zei pipa ka rak ngei lo. Ka pa lo a thlawh lioah a pawngte ah ka hei thut hnawh men, ka tuh-mui pi he. Tikor dur te hna ka putpiak tawn. Kha ti i a pawngte ah ka um mi ko nih cun ka pa a rak lawmhter tuk tawn. A pawngah ka um lo sual ahcun a um thiam lo, a ka auh lengmang theu tawn. Keimah nak in riantuan kho deuh (ka u le) an rak um ko nain ka pa nihcun keimah he riantuanti hrim2 kha a rak duh bik. A caah ka rak biapi tuk. A caah thlen awk tha lo (irreplaceable) mi ka rak si. Cu ve bantuk in kannih vialte hi Pathian caah hin kan biapi tuk, irreplaceable kan si tihi philh hna usih.

Voikhat cu pumhnak in ka rak tin lei ah pastor pa pakhat, aa pumh ve lo kha ka hmuh i “ziah pastor pa, na pum lo” ka vun ti cu “nannih te hna nan i pumh mi le kei ka pumh lomi kan i khat/tluk ko” a ka ti. Ka hmai a chia nawn, chim awk hngal lo lungin, “tuzing cu an phungchim pei a tha tuk cu, na sung tuk” ka ti. Cu tikah a ka timi cu “anmah te hna chim mi cu ka thiam dih ciami a si” a ka ti. A si men tak ko lai. Ziah ti ahcun anih kha baibal thiamsang asi. A chimmi kha el awk zeihmanh ka ngei lo. A si na tein a chimmi chungah hin ruah awk le tuaktan awk tampi ka lak. “Zumtu ka si ruangah Pathian caah zei dah ka tuah awk a si?” timi hi keimah le keimah ka hal. Theology lei ah thiamsang kan si ruangah Pathian duhnak a thei dih mi ah kan i ruah sual maw? Pastor kan si ruangah pumh lo zongah Pathian nih a ka ruah thiam ko lai (naa-le-hmuh) ti lungput hna kan ngei sual maw? Piangthar kan si ruangah piangthar lo pawl zei rel loin kan um sual maw? Fimnak catang sang kan kai ruangah Pathian zei rel lo le mi zei rel loin kan um sual maw? Baibal thiam sang kan sinak le phung chim thiam kan si caah Pathian hmai ah special ka si tiah ai ruat mi hna kan si sual maw? Mi cawnpiak vial thiam ngang, mah cawnpiak a duh lomi le mi nih cawnpiak tikah zei a rel lomi kan si sual maw? Mah chim mi lawnglawng a hman mi ah ruat i mi dang chimmi a ngai duh bak lomi, a si lo ah mi dang kha misual zoh in a zoh mi hna kan si sual maw? Vun i ruat ta hmanh hna usih.

Theology lei hi tangkhat hmanh ka kai lo. A si nain Pathian lam hruainak in crusade le camping ti pawl hi voitam nawn ka kai. Pathian dawtnak zong ka thei ve i amah ka thangthat. Cu ka kaimi ahcun baibal lei thiamsang pawl crusade zong a um bantuk in baibal cawnnak a ngei lomi (Evangelist) crusade zong a tel. Ho te chimmi dah a tha deuh ti hmanh hi ka chim thiam lo. An tha tuk. A si nain an chim mi ah ka duh lo ngaimi le ngaih nuam lo ngai ah ka ruah mi cu anmah le anmah an i soisel mi hi asi. Evangelist pawl nih baibal thiamsang pawl chim mi cu thlarau aa tel lo, an fimnak in an chim men anti. Baibal thiam pawl ve zongnih Evangelist pawl chim mi cu zeite ah an rel piak ve hna lo. Baibal sianginn an kai ve a hau an ti hna. Cheukhat phungchim thiam pawl ve nih a bu doh in a domi zong an um hoi, an piangthar lo tiah. Cun, pastor a nih a piangthar, a nih a piangthar lo tiah a chim khomi phungchim thiam zong an um hoi rih. Khuaruahhar kan si ko. A hote chim mi cu dah a hman hnga?

Kei ka hmuh ve ning ah zumtu nunning le thingkung nunning hi a lo ngai tiah ka ruah. Thingkung pawl cu minung bantuk in rawl ei in a nungmi an si ve. Ti le carbon dioxide pin in thingkung pawl nih an nunnak caah an herh bik mi cu an ei awk rawl (nutrients an ti hna) asi. Thingkung rawl phun tampi lakah a biapi bik cu NPK (Nitrogen, Phosphorus le Potassium) an si. Lothlo pawl nih non (fertilizer) kan hmannak a chan cu hi hna pawl hi kan vulei kan pek (provide) khi a si. Nitrogen cu thingkung pawl kha a hring zawng (green) a petu a si. Thinghnah hring pawl nih rawl an chuan (photosynthesis) caah a kung cu a ngan a dam, a par a chuah i thei a tlai. Thinghnah pawl hi an hrinnak a tlau sual ahcun rawl an chuang kho lai lo caah a kung cu a dam ti lo; a par kho lo i thei a tlai kho ti lai lo. A tawinak in rawl a chuah kho lai lo. Phosphorus cu DNA ah a telmi a si. Thingkung hna an ci a that le that lo cu hi nutrient ah hin a hngat mi asi. Cun phosphorus nih a kung, a hram le a theipar quality a thatter ngaingai. Potassium cu thingkung hna caah protein sersiamnak/fonhnak caah a herh. Cun, thingkung cell chungah a um mi Ti control a tuahtu asi. Thal nilinh ah hin thinghnah in ti an (a khu in) chuak tamtuk tawn. Cu nihcun photosynthesis a zorter/fumter theu. Potassium nih ti a tam le tlawm a chuah kha control a tuah. Hihi thingkung nunning a tawinak tein ka vun langhter mi asi. Hika zawnah chim ka duh mi cu thingkung nih zei bantuk theipar dah a tlai timi nakin thei tha a tlai khawh nakhnga zei bantuk nutrient (rawl) dah a herh ti kha chim duhmi a si. Rawl phuntling tein a ngah poh ahcun theitha a tlai zungzal ko lai.

U le nau hna, Pathian nih a kan dawt cu dawt awktlak kan si caah a si lo. Amah hrim2 kha dawtnak a si caah a si. A kan dawtnak kha lungawtawmnak ngeih lo tein zumh hi kan tuanvo cu asi ko. Zumhnak lei tu ah kan than hi a biapi. A si ah zeitin dah kan than khawh ne lai? Pathian he pehtlainak (relationship) ngeih peng ding kan si. Daniel bantuk in nikhat ah a tlawm bik voithum thla a cam pengmi si i zuam hna usih. Paul nih “ka rawl thaw bik cu Pathian thawngtha chim hi a si” a ti bantuk in a ti khawh ve kan i zuam peng ding asi. Pumhnak a si lo ah Pathian thangthatnak hmun poh a chuak kho pengmi kan si awk a si. Pathian sin lawmh bia chim zungzal hna usih. Pakhat le pakhat i soiselnak le i thangchiatnak hna hi cu kan chim awk a si ti lo. Pathian nih a kan dawt ca tu ahhin lawmhnak in khat hna usih.

God loves you!