pccf online sharing no. (31)

Hoidawt nan dam cio hna maw?

Theme: Thlawchuah (Beatitude) Mthew 5:3
Reading: Mi chambau kan si ti aa hgnal micu lunglawm(blessed)mi an vasi dah. Zeicatiah vancung pennak cu an mah ta a si.
Lomhnak :Mathew thawngtha in thluachuami sinak dirhmun chim khawhnak caantha ka hmuh caah tampi ka lawm. A ka thiahtu upa hna cungah lawmhnak bia ka chim.
Biahmaithi

Mathew thawngtha hi synoptic gospel ah a phundang in aa lang. A bikin tlangcung cawnpiaknak ahhin a thawtnam a dangin a si khun. Cun pinah Pathian lei i a hmuhning le biafang a hmnanak tete ahhin sullam an ngeituk.

Mathew cu bible scholar a cheu, Orgen tibantuk nih cun tial hmasat mi a si tiah a zumh. Cun tial kum, A.D. 85 Pentecost hnu in Mathew nih Judah mi, Zisuh cu Messiah a si tiah a zumi hna sinah a tialmi a si tiah R.T. france Mathew,evangelist and teacher, nihcun a ti.

“Thluachuah” biafang a hmanning:
Hika zawnah hmanmi biafang hi Greek makarioj in a rami a si. A sullam cu thlawchuah mi tinak a si. Bible hlun ruahnak hecun a dangdeuh ko. OT ahcun “ thluachuah” cu minung lei hoih in a chim Eg. Psalm 1:1, mitha lo mi hna khuakhan nakah, misual mi hna lam zong a zulo micu mi thluachuah a ti. Cunih a sawh micu thluachuah hmuhnak lam cu tuahsernak in a ra tinak khi a si.

A si nain hika zawn Mathew nih a hmanning hi minunglei hoih in a chimmi si loin Pathain lei kam dirhmun tu in a chim. R.T. france nih hikong he pehtlai in a chim mi: makarios does not state that a person feels ‘happy’, but they are in a good situation. Mi thluachuah timi cu thil a cangmi cungah mi pakhat a lawmh khi silo in, dirhmun tha ah an um khi a si”a ti. A tanglei cang 4 nak zawn rel tikah a “a tap a hrammi cumi lunglom mi an si” a timi tuak tikah lunglawmhnak cu mahnih tuahser nak a rami feeling cungah a hngat mi a silo ti kha a langher.

Tu lio zumhnak lei thlihran cuan tikah tlangcung cawn piannak hi a sullam leh a kakheng loin kan umsual ve hnga maw!. BawiJesush cawnpiaknak hi khuaruah har a si. A cawnpiak nakhi thluachuah biafang blessed in a awt. Zeidang bia lak hmasat lo bakin “thluachuah mi hna” ti in a thawk. Cucu ruatawk a um. A sullam cu na dirhmun thlen a sicang ti he a khat. Mathew thawngtha nih Jesus kong a langhter tikah hin OT nih phuanchung mi vialte Zisuh ah an i fu viar. Zisuh cu Nawlbia tlinhtu a si (5:17) ti kha athawnght muru a si. Phundang in kan chim ahcun midang hlawtlinnak cungah lomhpi nak congratulation kan ngeih khi a si. Pathian thinlung a dawhning le a thatning, abikin misifak le misual leiah a thinlung a cam zia kha thukpi in a langhter fawn. Khamhnak roco nak ding caah minung nih hlawh awk a thati lomi, miding sinak kha a fapa ah free in a kan thenh. R.T.France nih cun hiti hin a fain ter, makarios is commendations, congratulations, statements to the effect that a person is in good situation” tiah a ti.A chim duhmi cu Jesus thawngin thluachuah kan conak le Zisuh cu nihin zumtu caah dirhmun i thlennak hmunhma (turningpoint)a si ti kha a si.
Thinlung thluachuah (blessed poor in spirit).
Luka thawngtha nih cun “thinlung” spirit a telh lo (Luke 6:20). Sihmanseh law Mathew thawngtha nih a chim mi “thinlung” ruah tikah taksa ram sifah hecun i dan dawh a si. W.D. Davies le Allison The international critical Mathew commentary, nihcun sifah timi hi thlarau long si loin taksa le economic poverty zong a si ti. A sinain BawiZisuh nih a chimmi hi phundang deuh sehlaw a dawh. Zecatiah a bia ngaitu hna hi mipi sawh silo in a zultu, Zisuh zulh dingah pum aa pe cangmi an si. Cun Mathean community buu zong hi Thiangthlarau an co hnupi in derh mi a si fawn. Cuaah thlarau ah sifah ti hi a tanglei dirhmun in langhter ka duh.

1.Pathian he chunglei in I hngalhnak (intimacy).
R.T. Frace, The gospel of Mathew, fiannter ning incun “thlarau ah sifah cu ziaza lei derthawm khi a silo, Pathian he pumpak peitlaih nak a si. Thlarau ah khuaika hmun ahdah ka um ti i hngalh (positive spiritual orientation) a si” tiah a ti. Luke 6:20 kan zoh ahcun second person a hman. “Mi thluachuah nan si” a ti hna. Zisuh nih a zultu a chonhbiak hna ning le mibu a ti hnaning a dang. “ Bawipa thlacamnak ah a timi cu “thla nan camtik hmanh ah ‘vancung khuaum kan pa tiin’ nancam lai a ti” hna.Vancung pennak kong a chim tikah mibupi sinah cun tahchunhnak in chim, a zultu hna sinah cun fiang ko in a chim. Cu nihcun a zultu dirhmun cu aa dang deu ko ti kha a langhter.
Thlarau ah chambau hi Mathew nih a forh. Zeicatiah thlarau in a chambau cangmi nihcun Pathian an hlam zungzal tawn i a duhnak tuahnak ahkhan an tahhram tawn. Robert Jameison A.R. Fuesset a commentary on Old and new Testament, nihcun “thlarau lei ah sifah nak ton lo cun Kri rumnak chungah lut khoh a silo” a ti. Thlarua ramah mi chambau hi Pathian hmuhning incun mi sifak takak cu an si. David kong Psalm 34:6 nih a chimmi “sifak pa thlacam nak kha Pathian nih a theih i, a harnak chung in khamh” a ti. David cu Pathian a duhnak kha a sifah nakzawn cu a si. Nun ramah cu bantuk halnak le duhfah nak umlo ahcun Pathian le zumtu i hngalhnak cu a tling kho lo.

2.Vancung pennak rocotu (heir of the kingdom of heaven)
Mathew thawngtha a tawhfung pakhat a si ve mi cu “vancung pennak” a si. Judah mi pomning ahcun caan donghnak ah Pathian nih Israel ram a chanchuah lainak kong tuak in a sullam leh a si. Sihman sehlaw Krifa nihcun vancung pennak cu a ralai dingmi le cun a tu ahhin a phancang ti in pom a si (Mathew 3:2). Zeicatiah Jesus nih Pathian pennak cu a ratpi i, curam, lamhlat tukah a ummi kha kan naih teah a kan chiah piak. Hebrews catial tu nihcun “kan tep cuahmah (have tasted the goodness of God and the powers of the ages to come) cang” a ti (Hebrews 6:5). Paul nih cucu thluachuah vialte lakah thluah tiah a ti. “U lenau hna a tu vawlei kan nunchung calong ahhin kri cu si sisehlaw, mi vialte lakah mivan chiabik cu kanmah hi kan si hnga” ati (I Cor 15:19). Cu nihcun Paul a thazang thawnter tucu Pathian pennak a si ti kha a langhter.
Vancung pennak chung nun kan zohtikah Mathew nih a chimning cun hremnak nih a zulh (5:10). Zultu hna “dinak nan tuah ruangah hremnak nantong lai zeicatiah vancung pennak cu nan mahta si” a ti. Pathian policy hi vawlei nih a ing kholo. Phundang in chim cun van law lei vawlei law phung a lolo nak kha a langhter. Van phung law in kal ahcun harnak cu hrial awk a thalo. Paul zongnih “harnak nihcun in khohnak a chuahpi, in khohnak nih cun ziaza a kan ngeihter” a ti ve (Romans 5:4). A si nain zeitin dah cucu kan ton respond kan tuah ti kha a biapi tuk Allison le Davies international critical commentary on Mathew . nih cun, harnak chungah lawmhnak muisam cu krifa, lamkal tu le myrtar in a thimi hna hoinih tluklo mi an zia langhter tu (distinctive) a si tiah a ti.Cucah harnak cu Pathian pennak rocotu i a hmelh chunh pakhat a sive ti usih law kan palh lai lo.

Biadonghnak
Tlangcung sermon ah thluachuah kong krifa Bible nih a chimmi hi a phundang tuk. A ruangcu tuahsernak in hmuhmi si loin, tuahsa in pek mi a si. Zisuh nih comment a kanpek sawhmi si loin a mah ah temchih in thluachuah ah sermi kan sinak, cun lungthawh (feeling) ruangah si loin a bia in a rami lomhnak a si catu ah a si. “Blessed” thluachuahmi ti mi nih hin kan khamhnak le zungzal nunnak a telh chih cang. Cucaah hi theih ahcun lomh loin kan um kho lai maw!!
Hlaphuah tu: It is well !!!!!

Nan dihlak cungah Pathian thluachuah um ko she.
Timothy kham
Philippines

THO PUAI LE KHRIHFA NUN

(Lai Uk Thang)

A Hmun: Union Theological Seminary                                          Date: October 25, 2015

                                                                                                                                                                                                     Biahmaithi:

                A hmasa bik ah nihin “Thopuai” ah a rak chuak kho mi PCCF President siseh, Secretary, riantuan tu dihlak le, hawikom dawt unau nan dihlak upatnak nganpi he, “HAPPY THO PUAI” tiah nan kut kan tlaih hna. Tlingtlak lo bu in, hi bantuk can tha sunglawi ka hmuh tikah ka lunglomhnak hi ka chim kho lo. Programme suai tu PCCF kan upa le hna nan cungah ka lawm i, a hleice hi bantuk ni le can sunglawi a kan serpiak tu kan biak Pathian cungah ka lunglomhnak vun langhter ka duh. Salai Bawi Uk Thang nih October 13, 2009 lio ah “Lai Forum” mail group ah, “Tho le Zu” ti mi tlangtlang in ca a rak thlah bal i, a rak tial mi cu, “Nunphung timi hi civilization pakhat adirhkamhtu bik asi tawn i Civilization he ai kalhmi phung cu culture nunphung chung ah ai tel kho ding a si lo” tiah arak ti. Pu Lian Uk nih CACC INFO ah Lai Nunphung kong he aa pehtlaih mi” ti tlangtar in article pakhat a rak tial bal ve i cu ahcun, “Thlaithartho ti mi hi, Laimi nunphung (tradition) asi lo, Laimi nunphung (Tradition)  cu ‘Tho’ ti long asi,” tiah a rak ti. Zeiti asi zongah ka langhter duh mi cu, laimi hi nunphung he a um ve i, cu kan nunphung cu a  upatmi le a tlaihchanh mi miphun kan si ti hi langhter ka duh.

 A Min le A Sullam:

            Peng le tlang in khua a sa cio mi kan Laimi phun nih puai suanglawi bik pakhat ah kan i ngeih mi cu Hakha, Thantlang nih “Tho”, Tedim nih “Khuado”, Falam nih “Fangerh puai”, Matu kan unau hna nih “Minkut”,  Khualsim kan unau hna nihcun “Tangreh” tiah mah le pengtlang hoih in a min rak ngeih cio i rak hman cio mi puai sunglawi pakhat, Laimi kan sining (identity) a langhter tu puai sunglawi pakhat a si i kan tuah hnawh chanh hi a  tlangpi in kan i khat cio hna.

                “Tho” ti mi hi sullam tampi in langhter asi nain a tlangpi in pahnih in vun langhter ka duh. Cu cu: 

               Pakhatnak ah “Tho” ti mi cu cheukhat nih (mithi an tho ) timi zumhnak in a ra mi a si caah, Lawki Biaknak he aa pehtlai tiin an ruah. Lawki Biaknak ah thawhthannak ti hi a um lo. Mithi cu an thih hnu ah mithi khua ah an kal tihi zumhning cu a si. Cu caah mithi khua i a ummi minung thlarau  kha Khuavang sin in mithi khua ah an chawnh biak hna i cucu thi tlawng tiah an ti.( Pu Lian Cin). Laimi Hakha lei phung ahhin, Mithi an thih hnu mithi khua an thlarau a kal hlan hi minungkhua ah an um chung cu “Mithih an ngai ti mi mithi ngeih”  ti mi a um. Cu mithi an ngeih chung cu kan nu le hi an hmai zong langh ter in, Muslim nupawl bantuk khin puan lu an i khuh zung zal.  Cu puan lu khuh in mithi an ngeih kum khat chung Tho camtuak a phanh hlan chung , zinglei deihlan lokal hlan le zan lei tlun hnu mui deuh tik, nifate mithi ngai in lang lo in puan an i khuh i, an ttap ta leng mang. Tah ti zong ah khin mithi an ngeih ning khi tahhla lawh in an chim khi asi. Cu mithi zuun ngaih can ahcun a thi mi pawl caah ti in rawl an rak timh i inleng ah an rak tuahpiak hna i tho nih a rak tlanh tikah mithi thlarau nih a ei ti mi zumhnak a rak um caah rawl hmunkhat ah a thi mi hna in ah chuan i sathah in puai cu rak tuah asi tawn. Cu cu mithi rawl hun awk cinthlak mi rawlttuan a zat lai can ah hin mithi rawl hunh awk tling in kan ngei cang lai ti tik ah nikum Tho in a kumkhat a tlin nak rawlttuancan a phak tik ah Tho cu kumfatin te a mah khuacan te ah Laithla in an rel i, an tuah.

                 A pahnihnak ah “Tho” ti mi cu kum a tho than, kum a vui than, kan tho than, kan itung than tiin a ra mi tu a si. Cu caah Tho puai cu Kumtharpuai ( New year Festival ) ti zong in cheukhat nih an auh. Tho puai an tuah lio thla cu Tho thla tiah auh a si i  September thla cheu hrawng in October thla 15 tiang hrawng khi Tho thla tiah auh a si.” (Pu Lian Cin) Tho thla hlan ah Hniang thla ti a um August thlacheu in September thlacheu chung khi a si. Hniangthla timi cu a hniang   bik, hngakchia bik, a dongh nak khi a sawh i kum donghnak, kumdihnak ti khi a si. Cu bantuk caan ah hin tirawl hi a chambau cang, tirawl thar a chuahhlan a si i ka ti le ka rawl a dih, ka ei awk a dih, a cham, athar, rawlthar ka vun banh, ka phandeuh rih lo ti khi a si. “Tho” ahcun Buhthar, Sathar, tirawlthar, an vun hmuh tik ah, an ilawm hna i Puai phunphun cu tuah a si. Cheukhat nih, unau chungkhat he siseh, Innpa chakthlang he siseh, Hawikawm dawhria he siseh, Lohrawm Dawhria he siseh, vawk hna an rak vulh chung i, Tho vawk an ti i, Tho puai caan ah an thah, an ihrawm, an ithen, an ei ti. Inn bing in cheukhat nih, Ar khong khi a kum in, an erh, Zabui an erh, Chang an iring, Zupu zong an  i ring, Zusa, vasa tiang, in an khawmh. Cu caah Hniang le Tho timi cu kumrelnak, kumdonghnak le kumtharnak khi a chim duhmi a si.

A Thawhked Ning (Origin)

                Pu Lian Uk nih a tial ning ahcun, “Independence hnu ah Lairam uk nak i Vuanci a tuan mi hi Pu Vum Thu Maung hi Chin Affairs Minister cu asi, Pu ManTung Nung hi Parliamentary Secretary an rak si. An pa hnih hin Laiphung in a um mi ve ve an si caah Lai nunphung cu sung lawi ngai in aruat mi an si caah Tho puai cu October thla ah cun siseh Laimi min te in holiday an rak tuah. Zei ruangahdah October thla ah tho puai hi an tuah ti ahcun sianginn khar (Kharte) lio caan he i tonh in tuah siseh tiah bia an rak chah ti ahcun, chungkhar tling, hawikom rual, khua tlangmi tling khitkhet tein puai ah lawmh can hman ti hi saduthah bik cu asi.

Tho Puai in Khrihfa nih Cawn Awk Nun

1.Zuun Ngaih Nun(Dawtnak Langhter)

                Tho cu mithi hna zuun ngaih can asi ti kha a cunglei ah kan rak langhter cang bantuk in, Laimi nun ah nun dawh, cawn tlak ah ka ruah mi cu “Zuunngaih Nun” hi asi. Kan khua ahkhin chungkhar an thih kumkhat a tlin tik poah ah Chungkhar, sahlawh rualchan sawm hna in thlan hmun ah va veh i chunhlan thlan hmun ah vatah in can hman hi a tu tiang kan ngeih. Cu nih a langhter mi cu zeitluk in dah pakhat le pakhat kan i tlaihchanh i kan i dawt ti kha a langhter. Mithi thlan hmun i kan va tah mi khi ka chim duh mi si lo in thihtak mi chungkhar hna an in tuarnak hrawm ve dingah can pek kan sian mi le kan si khawh tawk cio eidin ti bantuk in bawmhchanh ve mi hna tu khi langhter ka duh. A thi cang mi dawt khi santlaihnak a um lo, a nungmi si that lio le si chiat lio can i kan i hramh ding le hlam ding mi tu hi chim ka duh mi asi. Christmas can theng ahhin, Chungkhar hi kan i hlam khun, Christmas laksawng pek zong a tam i, pakhat le pakhat dawtnak rawl hrawmti can zong khi a tam khun. Christmas puai cu Khrihfa kan sining(Identity) a langhter asi bantuk in “Tho Puai” hi laimi nih pakhat le pakhat kan i hlam bik can le kan i ngaih bik can asi awk asi ve tiah ka ruah. Paul nih Filipians Khrihfa buu hna sinah hi tin cakuat a tial, “Nan kong ka ruah fate, nan dihlak ruangah ka Pathian cu ka lawmh zungzal; cun nan ca i thla ka cam fate lunglawmhnak in ka cam, zeicahtiah a hramthawk tein nihin ni tiang, hi Thawngṭha rian ka ṭuannak ah hin nan ka bawmh zungzal. Ka hnakkar ah nan i tenh zungzal ko. Hi bantukin nan cungah lungthin ka ngeih hi ka ngeih hrim awk a si ko, zeicahtiah nan ka dawt tuk hringhran i thong i ka tlak ah siseh, leng i ka luat ah siseh, Thawngṭha kha ahmaan i biatak a si tiin ka chimnak rian ah khan nan ka bawmh zungzal. Khrih Jesuh lungthin chungin a chuakmi ngaihnak in kan ngai hna, hi ti ka ti tikah hin ka lih a si lo ti cu Pathian nih a hngalh (Phil 1:3-8)

2.Thianhlim Nun

                Tho can hi, a thurhnawm mi lungdonh, thlan, le khuachung lam hna thianhhlim can asi. A thlan le a lungdonh hna va thianhlimnak nun khi Khrihfa kan nun ah “Tho” puai in cawntlak mi asi. A thlan le a lungdonh va thianh theng khi si lo in, thianhlim nun ti khi cawn awk tlak asi. Pum i thianh hlimh hi pumsa ngandamnak asi bantuk in chunglei thianhlim hi kan thlarau nun damnak a langhter tu pakhat asi ve. 1 Cor 3:16, “Pathian biakinn nan si kha nan hngalh i Pathian Thlarau nan chung i a um zong kha nan hngalh.” 1 Cor 6:19, “Nan pum cu Thiang Thlarau biakinn a si kha nan hngal lo maw?” 1 Pet 1: 15, “Nannih an kotu hna Pathian cu a thian bantukin nannih zong thiang ve u.”

3. Lungrualnak

                Tho puai tuah tikah chungkhar in kan thawk. Tho zingka poah ahcun chungkhat hmunkhat te ah rawl ei dum ti asi i cu hnu hna khuami dihlak hmunkhat teah pumh tonnak in can hman asi tawn. Cu nih a langhter mi cu mi cu Chungkhar khat kan sinak le khuakhat mi kan sinak a langhter. Laimi nih “Tho Puai” kan tuahnak nih hin miphun pakhat kan sinak a langhter. Psalm 133:1-3, “Unau rual rem tein khuasak ti cu thluahchuan hmuhnak asi”. Nang Tedim, kei Hakha, nang Matu, kei Falam…ti bantuk lungput hi “Tho puai” kan tuahnak nih kan thlau piak hram seh. Efe 4:15, “kannih cu dawtnak lungthin in biatak kha kan chim deuh awk a si i kan lu a simi Khrih leiah khan a lam kip in kan ṭhan awk a si.” John 17 chung kan rel tikah Jesuh nih a zultu hna pumkhat an si khawhnak hnga caah thla a camnak a lang. Serampore B.D ka thesis ah church unity kong ka tial i ahcun ka tial mi cu, “Unity is our strength and security” asi tiah ka rak tial. Lungrual tein nunnak hi kan thazang le kan himnak hriamnak pakhat si hram seh.

4. Thangthat Nun

                Tho puai cu, kumthar kan phannak can, fater, le thlaithar biakinn ah hmunkhat kan chuahpi i kan co mi thiltha hna ruangah Pathian sinah lawmh bia kan chim can khi asi. Lai mi hi ka mifim hna nih an chim tawn, sifah a thiam i rum a thiam lo mi kan si an ti theu. Tho puai nih hin kan nun ah Pathian thluachuah a kan relter i Pathian sinah lunglomh raithawinak a pe kho pengtu nun kan cawnpiak hram ko seh. Solomon siangpahrang nihcun, “Zeicahtiah tam tuk ka ngeih ahcun kan hlawt sual lai i, ‘ Bawipa cu aho hen dah a si?’ ka ti sual lai; ka si a fah ahcun ka fir sual lai i ka Pathian min cu ka thurhhnawmh sual lai” (Prov 30:9). Psalm 50:14, “Pathian sinah lawmhnak chim cu nan raithawinak si seh.” 

Biadonghnak

            Tho puai hi kan tuahmi le kan sunsak mi hi Laimi kan sining(Identity) a langhter tu asi. Kan nunphung aa dawhnak langhter pakhat asi ve. Pu Lian Cin nih a chim mi cu, “Education timi cawnnak kong a si loh. Dr. Degree kong a si lo. Computer kong a si lo, Khamhnak kong a si lo, NUNPHUNG timi cu…Miphun kan idannak kong tu a si.” Ka lung a tling ngai ngai ve. Nunphung fiangfai tein a dirhkam thiam mi miphun cu a thangcho mi mi phun an si ko lai. Cu ti ka ti tikah Nunphung hi Khrihfa kan caah a tha dih maw ti mi biahal nak a chuak kho. An tha dih lo nain nunphung khip hi a tha lo mi (Evil) ah kan ruah ding asi lo. Tho puai nih dawtnak nun karh ter chin seh, thianhlim nun ah kan thanpi sehlaw, lungrual tein kan lu si mi Khrih lei ah kan than khawhnak hnga kan nun kan cawnpiak hram seh. Ka hmuh kan ton, kan co mi thluachuah vialte ruangah Pathian sinah a nungmi thangthat raithawinak pek thiam nun kan cawnpiak hram ko sih ti saduthahnak nganpi he ka bia ka donghter. Ka Lawm!!!

Chirchan mi:

1.Pu Lian Uk, “Lai Nunphung Kong he Pehtlaih In”, cacc.info

2.Pu Lian Cin, “ICBC Tho Puai” ah a chim mi

3. Salai Bawi Uk Thang, “Tho le Zu” laiforum yahoo group ah October 13, 2009 ah thlah mi.