Dr. Diana Siang Pen le PCCF i Tonnak

 Dr. Diana Siang Pen

PCCF: Na Min, Chuahkehnak le naṭthan nak le Na nu le pa, nan unau rual/ na tuanbia tawi?

DSP: Ka min cu Siang Pen a si i Loklung Khua ah ka chuak i Loklung ah ka ṭhang. Ka nu le pa min cu Pu Lai Ling le Pi Ṭial Iang an si. Unau rual paruk chuak lakah a hniangbik ka si. Ṭa pahnih le u pathum ka ngei hna.

PCCF: Philippines sianginn kai ah zeitik kum in dah na phak, Sianginn na kai nak pawl?

DSP: Philippine ah October 22, 1999 kum ah ka rak phan.

Sianginn min                  Degree                           Dih kum

1.      Great Commission                           B. Th                                          2003

International Colleges

& Seminary (Cainta)                      

2.      Manila Theological                         M.A.C.E.                                  2006

College

3.       Far East Advent School                 D. Min                                       2009

of Theology 

4.      Far East Advent School                  Ph. D major in C.E                    2011

Of Theology            

PCCF: Mah cancan Philippine na um chung vialte cu a ho nih dah an in zoh bik (support)?

DSP: Manila sianginn ka kai chung vialte hi Pathian nih ka ṭa le hmangin a ka zoh (support).

PCCF: Kum 12 chung tlunglo bak in zeitin dah na um khawh? Lunglen hna na ngei ve lo maw? zeibantuk caan ah dah a har bik na ti, cun na nuamh bik lio can teh?

DSP: Kaa tinhmi (vision) nih hi kum 12 ka um chung vialte tuar-iin khawhnak a ka pek caah a si bik ko. Minung si ve ko ahcun lunglen cu ngeih phung a si nain tinhmi ngeih ahcun mahbantuk lunglen tibantuk pawl hna hi cu ka caah minor an si. Ka caah a harbik lio caan cu damlo lio caan i phaisa ngeihlo le dawtmi nu le pa, u le nau hna nih conghramh khawhlonak ram i zawtfah hi a harbik tiah ka ruah cun a nuamhbik lio caan cu  sianginn kai tlamtlingte in ka dih caan khi a si.

PCCF: Philippine Ram ah Um a ṭhat bik na ti mi/ Na Rem Lo bik nak?

DSP: Philippine ram um a ṭhatnak bik cu Sianginnṭha an tam, Democracy ram a si caah za a long, cung communication, transportation, ti le mei an ṭha, nu hna nih mark kan laaknak hmun le hma a si pinah minung nunnak ah a herhmi basic needs tete hi a awl (available) ruangah a ṭhatnak a si. Philippine ram um ka rem lo bik nak cu traffic a tam, Filipino pawl caan an upat lo mi, miṭhalo le misual an tam tuk caah pakhat lawng lenvah le lengchuah tibantuk ngamh a si lo (insecurity) mi pawl hi an si.

PCCF: Philippines pawl an dirhmun le an thinlung put na hmuh ning?

DSP: Philippines pawl an dirhmun hi keimah nih ka hmuhnak hna ah cun nuamh a huam ngai mi miphun an si i hawikom a tlaihchan ngaimi miphun an si tiah ka ruah. An thinlungput tu cu buaktlak in miṭha le mitluangtlam phun deuh cu an si ko hna, an piat-ta (frank) ngai. Zapi zaran hi (one day at the time) hmuhchom barchom in an nung nain an nunning zoh ah an i nuam ngai hna i mah zong hi nundan an thiam ca zongah a si khomi pakhat a si.

PCCF: Philippine ram i theihtlei ah na ruah mi hna pawl?

DSP: Philippine ram i theihtlei ah ka ruahmi hna pawl cu:

1.      Banawee (Caangdot in tuahmi facang ciinnak a si i vawleicung hmanh ah khuaruahhar pariatnak ah aa telmi a si),

2.      Philippine ram chungah hin meitlang (Volcano) sawmnga (50) hrawng an um I mah hna lakah a fabik hi Taal Volcano a si (smallest and longest active volcano in the world) Tagaytay pawngte ah a um mi khi, cun Mount Mayon Volcano hi vawleicung meitlang hna lak hmanh ah minthan lei ah pariatnak a tlaimi a si i 1616 kum in tutiang ah voi (30) a puak cang.

3.      Deepest Ocean (Vawleicung tlang sang cem hi Mt. Everest a si i a san hi 29,028 pe tluk a sangmi a si. Hi rili-thuk hi pe 37,732 tluk a thuuk i Philippines thlanglei Mindanao in nichuah-chaklei Khan 89 hlat ah a ummi a si),

4.      Tikulh (Island) tam lei ah vuleicung hmanh ah minthang pakhat a si i tikulh 7100 renglo umnak ram pakhat a si caah Tourists pawl hiti an tamnak hi a si i Asia hmanh ah a tam pawl ram a sinak hi a si phah.

5.      Vawleicung ah a umbalomi Biaknak “Iglesia Ni Cristo” cu Philippines lawnglawng ah a ummi a si i RC changtu an si. (Khrih min aa tal ttung i Khrih a zuumlomi biaknak an si i kutput (offering) loin biakinn kal cu sual ngan taktak ah an chiah ruangah an mission rianttuannak ah an hlawh a tling ngaingai.

6.      Philippines Ram ah English le Tagalog in ttialmi tadinca (Newspaper) hi 36 renglo a um.

7.      Mall- Philippines ah hin Shopping Mall (SM) le Mall phunphun (Robinsons Mall, Walter-Mart Mall, etc.., tiin an um lulh hna i a min thangcemmi Mall hi Mall of Asia a si i Asia ah a ngancem a si an ti. Chim le ttial luaimai ah cun a sau tuk lai caah mahvial hin si rih seh. 

PCCF: Philippine Ram bantuk in Kan ram si kho ve seh law ti ah na duh bik mi?

DSP: Kan Ram (Chin Land) ah si kho ve seh ti ka duh mi hna cu: Zalonnak (Freedom), Communication, Transportation, Ti le Mei, Biaknak zalonnak (Freedom of Religion) hna hi an si.  

PCCF: Lai nu dirhmun in 2D, Doctor degree pahnih na kanhmuh piak caah kan i lawm, mah na van dih bak i na feeling?

DSP: Kaa nuam pah ka ngaih hna a chia pah phun in ka um nain buaktlak cun kaa lawm ko. Ka feeling cu Lailei thing kan porh i cho-faak bik kan hun chuah i lungdonh cungah kan thilrit kan hun i tthumh he khin ka tahchun.

PCCF: Lai ram caah zeibantuk hi dah kan i hmaithlak awk bik a si ti in na ruah i cun nangmah pumpak in ka ṭuan lai na ti mi kan chim kho law kan i lawm ko hnga?

DSP: Kan hawi ramdang cu nan hmuh nan theih cio bang an tthangcho tuk cang hna i kan semnak kan Lairam bel khi dirhmun ah kan si rih ko tikah hin kanmah le kan hmai chuak cio in Lairam tthanchonak caah (Education, Community Development, Rural Development, le Ecology & Environmental Development tbntk) khi biatak chuah in le lungrual tein kan i hmaithlak awk le kan ttuantti hna a herh. Philippines zong an lung an i rual ruangah thlennak (Revolution) voihnih an tuah (eg. People Power 1 & 2 or Edsa I & II ruangah Philippines uknak tthalo voi 2 an thlen). Keimah pumpak in ka ttuan lai timi tinhmi (project) cu ka ngei lo nain Pathian nih a ka fiami rian poah ttuan dingah ready ka si.

PCCF: Caan na kan pek caah kan i lawm…!

DSP: Kei zong kaa lawm tuk ve.

PaThian Fa na si cang maw

Bawipa thawhṭhanzingah thawngṭhabia a hrawm khomi zumtu nan zapi te cung bawipa thluahchuah a thar in um ko seh. Tu zingah PCCF Online in sermon a kan chimpiak tu Rev. Paul Thaung Ṭin a cung zongah kan i lawmhnak langhter kan duh. Cun sermon a rel tu nan dihlak cung zongah kan i lawm hringhran Pumpak cio kan caah santlai mi thawngṭha bia ah canghram ko seh.Kan zapi te caah Bawipa nih thluachuah kan pekpiak ko seh.

Thawngṭha a kan chimtu Rev. Paul Thaung Ṭin ( Bawi Tin Thawng pa), hi Kawl ram a um lio ah Pathian rian saupi a ṭuan cangmi a si i tu lio hi UTS ah M.Div Kum 3nak a kai lio  mi a si. Thlarau lei in siseh , kumkhua lei in siseh PCCF i kan nucan le kan pacan taktak ah kan i chiah mi a si. Bawipa nih a cawnnak le a rian a ṭuannak ah thluachuah letza he pe chin in lam hruai chin ko seh. Amah nih thawngṭhabia an kan chimhnak a si cang lai..

PaThian Fa  na si cang maw?

Thim mi Bible- Rom 8:14

Rev. Paul Thaung Tin

Bawi Jesuh vawlei cung aum lio ah, a mah he, an i, tawn mi poh cu, an lung an i, thlen i, Bawi Jesuh ca ah an nung.  Nicodemus (John 3:1-8,7:50-51,19:39), Zacchaeua  (Luke 19:1-10), Vancung a kai hlan ah,Thomas (John 20:24-29).

 Vancung a kai hlan in Thiang Thlarau kan pek hnalai tiah a chimh cia mi a um. (John 14:15-20; 16:7-15; Acts 1:8).

 Thiang Thlarau a phan hlan cu Jerusalem ah, rat hngah rih uh a ti hna. (Luke 24:49).

Thian Thlarau ngeih lo in Pathian rian tuan khawh, asi lo ti nak a si.

 Thiang Thlarau cu Zultu hna lawng si lo in Jesuh zumhtu vial te pek mi a si. (John 7: 37-39; 2Cor 1:22; 5:5; Ephe 1:13).

 Thiang Thlarau a co lo mi cu zumhtu a si rih lo.(Rom 8:9).Tuahser nak in Vancung kai a timh mi a si rih lai ca-ah Biaknak dangpawl he a dan nak zei hmanh a um lo.

 Thiang Thlarau nih, Jesuh kong cu , fiang te in a kan chimh. A kan hngalh ter. (John 15:26).

Mi sin i, kan cawn chum mi, Bible sianginn kai nak in hmuh mi a si lo. Kan sin a phuang tu hrimhrim cu a mah Kri lila kha  asi ko.(Galatians 1:11-12).

 Thiang Thlarau nih Pathian fa kan si nak fiangte in a kan hngalh ter. (Rom 8:15-17, Gal 4:6-7).

 Mi hna nih Pathian fa na si cang, na hrinthar cang a kan ti mi hna asi lo. Mizaw a paw a fak mi pa, a dam nak cu, amah le amah a theih bantuk in Misual pa, Misual nu, sual in aluat nak cu, amah te a theih te ko lai. Cu ca-ah Bawi Jesuh nih a mah le a mah kha Sibawi he a ta chunh mi a si.(Luke 5:31-32).

 Thiang Thlarau nih,Zungzal nunnak ka ngeih cang. Hell ah ka tla ti lai lo, Vancung ka kai canglai ti a kan hngalh ter. Kan lungchung ah tehte a um.(1 John 5:10-13).

A rawl a tam mi nih rawl a ei  i, a khim nak le, a ti a hal mi nih ti a din i, adilriam nak cu a mah le a mah a theih ko. Bia a chimh thiam rih lo mi ngakchia, bawhte hmanh kha a nu, hnuk a duh lio, a rawl a tam lio, fakpi in atap i, a nu hnuk a din, a khim hnu ah cun, a hna a ngam tuk cang. A tap ti lo. Cucaah kan Bawipa Jesuh nih kan nih kha, Rawltam tihal mi le a ka tachunh mi  asi. (John 6:35).

 Cu Thiang Thlarau nih, Jesuh ziaza, a kan chimh i, Jesuh muisam a kan lo ter. (Rom 8:29; 2Cor 3:17-18; Gal 5:22-23: Ephe 4:23-24; Col 3:9-10).

 Krifa mi vial te nih thiltha kan tuah khawh mi vial te cu, kan chung ih, a um mi, Kri riantuan nak lawng a si ca-ah, (John 6:57; 15:4-5; 1Cor 15:10) porhlaw pi ding pa khat hmanh a um lo.(Ephe 2:8-10).

 Thlarau Fa hna nunnak ah dotu kan ngeih zungzal . cu cu, kan chuahkepi mi taksa nun nak asi ko.Gal 5:16-17; 1Peter 2:11).

 Cu ca ah Pathian fa lei nih cun, Thiang Thlarau hruai nak in nifa te in nun a herh. Rom 8:16; Gal 5:18).

 Jesuh Thlarau a ngeih lo mi Taksa, le Biaknak fa hna nih cun, nifa te in, an tuahsernak, an rumnak, an fim an thiamnak, an degree, Rev, Dr, an doctrine, an sianginn kainak ..etc, an porhlaw pen lai. An uar peng lai.( Jer 9:23; Matthew 23:5-7).

 Pathian fa hna nih cun, Kan ca ah Vailam tahnak ah a thi mi Jesuh dah tilo cu, chim ding le porhlaw ding zeihman aum lo.(Jer 9:24;1Cor 1:31,2:1-2; Gal 6:14).

Ca ca ah, u nau, nang tah Pathian fa  na si cang maw?

 Pathian Thlarau nih a hruai mi hna cu, Pathian fale an si.

Dr. Robert Ro Uk Cung le PCCF i Tonnak

                                                   Dr. Robert Ro Uk Cung

PCCF: Na Min, Chuahkehnak le na tthan nak, sianginn nakai nak le Na nu na pa, Nan unau rual/ na tuanbia tawi?

RUC: Ka min cu Ro Uk Cung tiah ka nu le pa nih an ka sak, Bible Sianginn ka kai hnu ah siangbawipa Robert G. Johnson min chirhchan in Robert Ro Uk Cung tiah an ka sak! Ka chuahnak cu Than Tlang khua ah a si i ka tthannak zong Than Tlang tthiamtthiam ah a si. Sianginn ka kai nak cu:

Taangcheu in Taangli tiang hi Elementary: No. (3) Basic Education Primary School Than Tlang

5^th to 7^th Standard: Taang nga in taang sarih tiang hi Than Tlang High School ah ka kai cun Taangriat hi Tlang Khua ah ka kai. Cun taangkua hi N/ Dagon Rangon ah ka kai.

10^th Standard cu Basic Education of High School Than Tlang ah ka kai.

 Sianginn Min                                  Laakmi Degree                    Dih Kum

Acts Bible College                                      G. Th                                      2001 

Asian Seminary of Christian Ministries  B. Th                                       2004

Manila Theological College (M. T. C)      B. Sc in Theological Studies 2004

Alliance Graduate Seminary (A.G.S)       M. Div. in Pastoral Leadership 2007

Far East Advent School of Theology        D. Min                                  2009

Philippine Christian University (PCU)     Ph. D                                     2012

Ka nu le pa min cu Pu Huat Hnin (Tlang Khua) le Pi Sai Ci (Zaang Tlang) an si. Unau rual Pariat chuak kan si i Pa (5) le nu (3) lak ah palinak chuak ka si i, June 7, 2010 ah khan kan nau hniangbik Salai Elisa (English Major 2^nd yrs) nih a kan thih taak. Ka pa hi Police retired a si i lothlo chungkhar (Lai-khal) chungin a tthangmi kan si.

PCCF: Nupi Dawh/fel tak mi Ph. D a dih ve mi a ngei an ti kan i lawm,  zei tite in hme nan i ton thiam ning a si,  cun nan nupa in maw Pathian rian nan ṭuan ṭi lai? Zeibantuk hmun hma ah dah ṭuan nan i timh?

RUC: Kan nu Dr. Diana Siang Pen he hin Philippine ka phanh hnu ah ai hmumi kan si i kum 2006 donghlei ah khan ka hnakruh a si ka vun hngalh I kum khat tluk kan ni ngiat thlai hnu ah 2007 December thla ah Laitlang tlun hmanh hngak ti loin ka hal I January 5, 2008 ah khan Philippine ram (Salakot Chapel, Cavite) ah a thiang tthitumhnak puai kan tuah cawlh. Kan nupa in kan ttuantti ko lai pumkhat cu pei kan si fam cu! Hmun le hma tu hi cu Pathian nih a ttha a rem a ti nak paoh ah kan ttuan te ko lai kan ti.

PCCF: Philippines sianginn kai ah zeitik kum ah dah na phak?

RUC:  Philippine ram sianginn kai ding ah December 23, 2001 ah khan ka rak phan.

PCCF: Mah cancan Philippine na um chung vialte cu a ho nih dah an in zoh bik (support)?

RUC: Full-time: ka zumhmi Pathian.

Part-time: u le nau chungkhat sahlawh.

Irregular: ramdang Missionaries (eg. Korean).

PCCF: Nan um caan a sautuk cang va si kaw mu, zeibantuk caan ah dah a har bik na ti, cun nan i nuamh bik lio caan teh?

RUC: A har bik caan hi cu 25 September 2009 Ondoy Flood lio i kan inn kan lo le kan ngeih hnih chun thil le ri vialte tilian nih a hrawh dih i umnak ngeilo in nulo va bang kan vah vaih lio kha dah atu tiang ko ko ah cun aharbik ko lai tiah ka ruah. A nuamhbik lio caan cu graduation ni (Degree lak ni) le caan khi a si ko lai tiah ka ruah. 

PCCF: Philippine Ram ah theih awk tlak tiah na ruahmi hmunhmaṭha a ngeimi pawl hna kan chim kho law kan i lawm ko hnga?

RUC: Philippine ram hi a tanglei mirum minei pasarih (7) nih hin a hngarphawhri in an duhduh in an hruai ko lo hme maw aw tiah zapi zaran nih an ruahmi hna cu:           

1) The Lopez clan

A chansaubikmi television and radio media ABS-CBN Broadcasting Corporation, Lakas – NUCD or Koalisyon ng Nagkakaisang Pilipino (KNP) ngeitu chungkhar hi pakhatnak an si tiah dothlattu nih an ti. An pipu chante in politics lei he business lei he (a tthawngttha) min ngei le upatmi chungkhar an si.

2) Eduardo "Danding" Cojuangco Jr.

Eduardo Cojuangco Jr. hi Philippines ram ah a nganbikmi company San Miguel Corp. ngeitu le the Nationalist People’s Coalition (NPC) chairman a si I dothlattu hna nih The Lopez clan (family) nak hmanh in mi a hip kho deuh lai tiah an zumhmi pa a si.

3) Mike Velarde

Mike Velarde hi El Shaddai Catholic Charismatic Movement I an hruaitu a si I amah kut ah hin Philippines President chuah khawhnak le chuah khawhlonak hmanh hi a kut ah um tiah an ruahmi pa a si.

4) The Zobel-Ayala clan

Ayala chungkhar hna hi Spain hna nih an rak uk hna chan in, American chan in, le Japan hna nih rak uk lio chan te khan business lei ah a mit rak doimi chungkhar an si I a tu I an tlaihmi company pawl cu telecom (Globe Telecom), banking (Bank of the Philippine Islands and BPI Family Bank) le Makati business centers hna khi an si.

5) Gozon and Duavit familes

Panganak hi Gozon and Duavit families an si I the Lopez clan he ai zuamcawh ngai mi chungkhar an si I television and radio group of GMA Network Inc., ngeitu chungkhar khi an si.

6) Manuel "Manny" Pangilinan

Manuel M. Pangilinan hi (big boss) tiah min an pek mi a si I a tlaihmi pawl hi Philippines ah a ngan bikmi Philippine Long Distance Telephone Co. (PLDT), Philippine Chamber of Commerce and Industry (PCCI) le SGV Group dirhtu pa si.

7) The Aboitiz clan

Aboitiz chungkhar hna hi Philippines ram ah phaisa a luh biknak campany Meralco (Electric Power Company Inc.,) ngeitu le company dangdang ngeitu an si.

PCCF: Philippines pawl an nunning ah Laimi i cawn awktlak bik a si tiah na ruahmi?

RUC: Philippines pawl nunning ah i cawn awk tlak bik tiah ka ruahmi hna cu:

1.      An i thianhhlimh kho peng (hmuite le thianghlimte in an um kho peng),

2.      An mah le sining tawk tein nuamh zia an thiam,

3.      Lungpuam le ruamkai an hmanglo [bawi le mirum pipi, minthang Mega Stars

  pawl zong nih i uah an hmanglo]. 

4.      Lihchim le firtlei an hmanglo i an tluangtlam (friendly or easy to approach).

5.      An nu pawl hi innchungkhar ah pa tluk tein bochan awk an tlak i pa zapi zaraan

 nak in rian ah tei an ma deuh i zuamnak thinlung zong an ngei deuh.

PCCF: Philippine i min a ngeimi Mirum pawl (eg. SM ngeitu, Minila vulei ngeitu, Company min thangdeuh na ti mi kan chim ve law, zapi nih theih cio kan duh ko hi!

RUC: Philippines ram ah dothlattu hna nih an ngeihmi phaisa in an tuaknak i mirumbik an si tiah an ruahmi pathum (3) hna cu:

1. Henry Sy (Filipino-Chinese)

Mah pa hi a tu SM malls (33 SM malls) ngeitu le Banco De Oro- EPCI Bank le China Bank ah surlutlai pakhat a si. A ngeihmi phaisa hi (7.2 billion) a si.

2. Lucio Tan

Lucio Tan nih Philippines ram chungah ngan lei ah pahnihnak a si mi Asia Brewery in the Philippines, le Tanduay Holdings (vuleicung hmanh ah a nganbik lai tiah ruahmi Rum tuahnak company), le Fortune Tobacco (Philippines ram ah a ngan cemmi kuat sernak company) ngeimi pa a si I a dangdang  campanies 300 zong a tlai rih mi pa a si. Phaisa in (2.8 billion) a ngei.

3. John Gokongwei Jr.,

John Gokongwei Jr. zong hi Filipino-Chinese businessman a si ve I a tlaihmi pawl hi Digital Telecommunications Philippines PLDT (Sun Cellular), financial services, petrochemicals, power generation, aviation (Cebu Pacific Air) and live stock farming (Singapore Land) hna an si. Phaisa in a ngeihmi hi 2.4 billion a si I Henry Sy le Lucio Tan changtu a si.

PCCF: Laimi le Philippine ram an idannak le a lo ngai ko na ti nak pawl Na hmuh ning?

RUC:  Philippine ram hi phundang ngai a si nak cu khuapi nun le khuate nun hi tampi aa dannak a um. Khuate (Mountainous areas) tampi ah cun an nunning le an khuasakning hi Laimi he kan I lawhnak tampi an um. Nau an puak ning, upa deuh nih nau an umh ning, an puai le an laam tampi zong hi Laimi he unau pei kan rak si ko hna hi ti awk te khin an um, an zaal tah dan le biarkaihning, fanhaih hnipuan tbntk zong ah kan I lawhnak tampi hmuh khawh an si. Kan I dannak bik cu City areas ah an si I aruangbik cu Spain le Mexican nih tampi an nunphung an dolh hna (influenced) hna caah an kahpia kan ti lai cu.

PCCF:  Doctor of Philosophy in Religious Studies Degree na van dih bak i na feeling?

RUC: Ph. D na awng cang tiah kan sazaci nih a van ka ti bak ah khan Pathian ka thangthat i ka thawpi kai chuah hrup nain kapkhat lei ah Ph. D hi ka phur kho te lo sual lai maw aw…ti thinphannak te nih ka lung a ka doh ziar nain buaktlak cun kai nuam ngaingai ko.  

PCCF:  Ph. D Dissertation a ṭha ngai an ti kan i lawm, A topic le a suallam kan chim law kan i lawm ko hnga?

RUC: Ka Dissertation title cu Chin Christian Thinking and Morality: A Critique ti a si. Laimi kan khuaruahning le kan ziaza asilole thinlungput kha cuaithlai le dothlatnak tuah (waiphan) khi a si ko.

PCCF: Zei ruangah dah mah kong thengte cu na ṭial duhnak a si, Na Dissertation nih Laimi kan caah sikhoseh ti na ṭial duh channak kha a tawi nak in kan chim kho law kan duh ko? 

RUC: Tu ah Laimi (Chins) nih kan herhmi cu kan sining fiangte in a kan chimtu or a kan sawhtu miralttha kan herh. Mah lo ahcun kan ziaza hi a rawk tuk cang…Mifim pakhat nih a chim mi cu “ngeih le chiah a tlau ahcun tlau taktak a si rih lo, ziaza (morality) a thlau ahcun thlau taktak a si” a ti bang Laimi Khrihfa tampi cu kan ziaza tampi a tlau cang i mah kan tlaunak hin kir tthannak lam kawl a hau ti kha a sawh bik ko. Kai tinhbikmi cu tuchun Laimi (Chin) Krifa kan khuaruahning le kan tuaktaanning, kan lungput le ziaza, kan nunning le Pathian kan biakning dirhmun pawl kha theologian mit in  zohfiannak le cuaithlainak, dothlatnak le cuanhnak khi ka tuah mi a si. Moral Recovery Project kan ngeih a herh i mah project hi minung pakhat pahnih men nih tuah awk ttha mi project (program) a silo i Khrihfabu hruaitu upa vialte, cozah rianttuan upa hna le social activists kan mifim hna he kan ttuantti dingmi project a si caah Laimi (Chins) kan zapi hi kan i ttanrual a hau i kan i purup a hau cun abikin khuanu khuapa hna zong nih tha biatakte chuah in dirkamh le domhtlaih a hau mi project a si.

PCCF:  Caan na kan pek caah kan i lawm…

RUC: Kei zong kai lawm ve.

"Palhnak Kha A Cinkeng Penglo"

Rev. Khai Za Nawl

“Palhnak Kha A Cinken Penglo”

(1 Korin 13:5d)

Biahmaithi

1 Korin 13 hi a tlangpi in zoh ahcun a har tuk mi le minung nih kan tlinh khawh/kan tuah khawh hnga lo ding thil ah hin hmuh sual a fawi te mi a si. A tlangtar mi hrimhrim zong cu “Dawtnak” ti a si pin ah a chung um mi pawl kan rel hna ahcun Unlimited asi ti a fiang. Cu bantuk dawtnak cu Bawi Jesus lawng nih tuah khawh mi thil ah kan chiah. A si nain, tha te in kan rel a si ahcun kan mah hna nih hman colh khawh mi, ni fatin kan nun nak ah tuah khawh colh ding mi le minung nih ei/dolh khawh colh ding (bite size pieces) in Paul nih a kan cheu piak cia dih ti kan hmuh. 1 Korin 13 ah Paul nih a langhter mi cu “dawtnak hi zeidah a si”, ti si lo in, dawtnak nih a tuah mi le a tuah lo mi thil hna tu hi a langhter deuh mi cu a si.

1 Korin 13:5d

Kan tlangtar a si mi Bible cacang nih a kan sawhpiak mi cu “Dawtnak nih cun Palhnak kha a Cinken peng lo,” ti a si. Cu nih a sawh duh mi cu, a tawinak in, kan minung hawi he kan i pehtlaihnak ah le kan i hawikomhnak ah negative attitude in hawikomh le tlawnlen ti lo ding ti a si hnga. Kan i pehtlaih nak ah positive things pawl tu khi hmuhpiak thiam/kawl piak thiam a si hnga. Negative lungput hi kan hlawt khawh lo ahcun kan mah lila kan thinlung chung ah duhlo nak, siarem lo nak, le thil thalo tu hna hi a alh in a alh tawn ko. Cu lungput nih cun zei thil tha hmanh a chuah pi lo ti cu chimh hau lo a si ko. Kan nih Krifa hna cu sual palhnak a cinken peng lo mi Pathian a bia mi kan si. .  Paul cakuat chung ah kan hmuh khawh mi cu Pathian caah kan pekchanh mi le a mah Pathian hnu kan zulhnak ah hin a nung mi si a herh ti hi a si. Cu cu Rom cakuat 12:1 ah kan hmuh khawh. Cun hi ka zawn zong ah dawtnak ti mi cu a nung i rian a tuan mi si lawng lawng ah dawtnak tling taktak cu a si hnga tiah a langhter rih.

Cu caah cun nolh than ka duh mi cu Pathian hnuzul si nak le dawtnak ka ngei kan ti mi te hna hi a nung mi le rian a tuan mi a si i midang caah thatnak a chuahpi kho maw, a si lo ah Pathian hmai hrimhrim ah tah a felfai (Honesty) maw ti hi hal lo awk a tha lo mi bia a si. Zei kan tuah mi ah honesty ngeih kan hau.

Without honesty there is no real thing.

Without honesty there is no real fellowship.

Without honesty there is no real commitment.

Without honesty there is no real born - again.

Without honesty there is no real life.

A taktak a si lo mi le a deu a si mi nunnak nih cun zei deulo mi thil hna dah a chuah pi khawh lai. Thil deu lawng te a chuah pi ko lai. Cu nunnak deu le kan chuah pi mi thil deu hna nih cun pakhat le pakhat kan i pehtlaih nak ah rawhral nak tu a chuah pi deuh lai.

Cu caah cun Pathian kan biak mi hi le a mah nih tuah hna seh ti a kan duh mi tu hi a felfai mi lungput (with honesty) he kan tuah/kan tuan a hau. Dawtnak ka ngei ti le mi palhnak ka cinken lo kan ti tik zong ahhin a mah minung le Pathian hmai ah honest mi si ter hna u sih. Cu cu Bawi Jesuh nih a ngeih mi lungput a si i amah hnuzul tu hna nih an rak pehzulh mi kha a si. Cu cu Bawi Jesuh sin in kan hmuh mi dawtnak nih a tuah awk rian, Paul nih a kan cawnpiak mi cu a si.

A dongh nak ah

            A dongh nak ah langhter ka duh mi cu Krifa dawtnak chung ah hin midang huatnak, hnahchuah nak, harnak pek duh nak lungthin te hna aa tel lo mi a si. Kan Bible nih a kan cawn piak mi cu “Dawtnak cu tla bulbal in khua a sa lo i a mah zawn lawng aa ruat lo; a thin a tawi lo, palhnak kha a cinken penglo. Dawtnak cu midang sualnak cung ah khan diriam in a um lo, bia tak tu ah khan aa lawm” ti a si. Cu te cu nihin ni ah i hrawm ti ding in kaa thim mi cu a si. Kan za pi te cung ah palhnak a cinken peng lo mi zultu tha kan si khawh nak hnga Pathian nih thlau kan chuah piak seh. A man.

           

Jesuh Khrih Lungput

Rev. Than Thio

Baibal Cangthim: : Filipi 2:1-11

Filipi Khrihfabu hi Paul nih Rom thonginn chung a um lioah siaherhnak nganpihe AD 61 or 62 hrawngah cakuat a tialmi a si. Amah cu thonginn chungah harnak tongin a um ko nain, Filipi Khrihfabu hi Europe ram ah a dirh hmasa bikmi Khrihfabu a si caah, a dawt khun hna, an zawn a ruah khun hna ruangah a kuatmi hna a si. Filipi Khrihfabu ca a kuatnak hna a ruang cu:  (1) Amah  harnak a ton lio caan  an bawmhnak a lung a lawmhnak langhternak caah a kuatmi hna  a si. (2) Khrihfabu kha riantuantu  a dang nih an doh i cawnpiaktu ding lomi nih Khrihfa mi a hlen hna nak a theih tikah a lungre a thei tuk i  a kuatmi hna a si. (3) Khrihfabu chungah hruaitu a simi nu Upa  Euodia le Sintikhe an i rem lo ruangah lung khah lonak a um lio caan ah a kuatmi hna  a si. “Euodia le Sintikhe, zangfahnak in kan nawl hna, Bawipa chungah unau bantuk tein lungkhat  in um i zuam u” (Filipi 4:2). Amah cu harnak tong ko hmanhsehlaw Filipi Khrihfabu cu lungtthawnnak le lungfehnak nan ngeih awk a si tiin forhnak ca a kuatmi hna a si. Bawi Jesuh bantukin toidornak lungthin ngeih kha a forh hna. I porhlawtnak le mah zawn lawng ruahnak nih minung a pingah a kan kalpi tawnnak kha ral rinnak a pek hna. Hi cakuat ah hin lawmhnak, hngangamnak, lungkhahnak le Khrihfa zumhnak le ziaza ah i biatak a herhnak kha kan hmuh. Cu pinah Paul nih Filipi khua Khrihfabu hi a dawt ngaingai hna ti hi fiang tein a lang.

Filipi 2:1 chung kan rel tikah bia halnak in a thok hmasa. 1. Khrih chung i nan nunnak nih khan an tthawnter hna maw? 2. A dawtnak nih khan nan hna a ngamter hna maw? 3. Thlarau he hawikomhnak nan ngei maw? 3. Pakhat le pakhat nan i daw in nan i zangfah maw? Kei zong nih  bia hal nak tuah ka duh vemi cu, Khrih ah zumtu hawi dawt vialte hna: Khrih chungah kan nung ve hna maw? Khrih dawtnak nih kan umnak le kan Khrihfa sinak ah kan hna a kan ngamter ve maw? Pathian thiang thlarau he hoikawmhnak kan ngei hna maw? Ho he dah kan i hawi komh? Pakhat le pakhat unau bantuk tein kan i daw in kan i zangfah ve hna maw? Tihi fak deuh in ruat ve hna u sih ti ka duh.

Khrih nih a kan fialmi cu: Lungthin ah i khat u, pakhat le pakhat i daw u, lungrual tein um u law kaa lawmhnak hi tlinter u a kan ti. Khah si cun nihin ah kan nih zumtu unau vialte hna Khrih nih a kan fial bantukin  kan nung maw? Kan lak ah thinlung ruahnak i khah lonak, lungrual lonak le i dawt lonak a um ding hi cu phan a um tuk. Khrih nih a kan fial bantukin Pakhat le Pakhat i daw hna u sih, lungrual tein um hna u sih law Pathian duhning in le Pathian nih si hna seh ti a kan duhning in hmai lei ah kar hlang tti hna u sih. Pakhat le Pakhat i entainak le mah pumpak thangthat kawlnak kha nan lak ah umter hlah u tiah Khrih nih a kan ti bantukin kan tuahmi thil cungah  mah pumpak  min langh duhnak le thangtthat kawl duhnak thin lungput kan ngeih sual a si ahcun Khrih min in hloh khawh i zuam hram hna u sih. Filipi Khrifabu chung zongah khan Nu Upa hruaitu a simi  Euodia le Sintikhe kar lakah rem lonak a um tikah Khrihfabu chungah buaibainak le than cheuduhnak a chuak. Cu lawng si loin Party in an um hna. Cu bantuk dirhmun kan phak nak hnga lo Khrih nih a kan fial bantukin thinlung khat tein kan kan I hawikomhnakbu chungah siseh Pathian he kan i pehtlaihnak ah siseh lungthin khat tein dir tti hna u sih. Cun Khrih nih a kan fial rihmi cu midang nakin ka ttha deuh tiah zeitikhmah ah va ruat hlah u. Midang duhning kha hmuh thiam i zuam u law nanmah duhnak lawng kha ruat hlah u tiah a kan ti bantukin kanmah le kanmah kha ka tthabik, ka thiambik, ka hngalbik  timi lungput hi hloh khawh i zuam hna u sih. Nan lungput ning cu Khrih nih a rak ngeihmi lungput kha si seh tiah a kan ti. Cuve  bantukin, Khrih lungput hi zumtu kan dihlak nih ngeih khawh i zuam cio hna u sih. Khrih nih a rak ngeih mi lungput cu:-

1)Mah le mah sinak kal tak i, sal sinak i lak ( Self emtiness or Kenosis Mind)

Jesuh Khrih hi Pathian fapa sinak  kha a ngei zungzalmi a si ko nain hramhram in Pathian tluk si  awk kha ai tim bal lomi a si.  (Paul States that He was “equal with God” Heb.1:3). Paul zong nih Pathian he ai tluk in a chiah. He did not consider His equality with God as “something selfishly to be held on to”. Pathian thluk a siko nain hram hram in Pathian fa sinak kha ai tlaih lo. “Jesus did not think of himself, He thought of others” Jesuh nih amah pumpak caah a ruat/ttuan bal lo, midang nih nunnak duhdim, khamhnak kan hmuhnak dingtu kha a ruat/ttuan. Pathian fa sinak vialte kha a kal tak i, sal sinak tu kha a lak i vawlei ah a niam nakbik hmun Bethlehem cawrawl einak kuang kha aa thim. Nangmah le keimah khamh awkah Calvary vailam ah a nunnak a pek.  Amah le amah kha sangah ai chia lo. Amah le amah kha a lawnter. Kemah (I) timi lungput a ngei lo. Nihin Khrihfa kan nung ning le kan sining kan zoh tikah Khrih Jesuh a biami kan sinain, Khrih nih a ngeihmi lungput hi kan ngei kho cio hna lo. Keimah (I) timi lungput nih kan ram le kan miphun kan Khrihfabu hi hrawh dih a timh cang. Keimah I-Specialist pawl kan tam tuk. Keimah (I) timi hi mirang holh (Pride) porhlawtnak le (Sin) Sualnak a lai lak te i a ummi biafang  te khi a si. Phun dangin kan chim ahcun keimah (I) timi hi porhlawt ruam kainak le tthat lonak sual tuahnak in a chuak ti khawh a si. Minung nih kan tei khawh lobikmi kan ral cu (I) keimah timi te hi a si. Kan ral ngan bik zong a si. Keimah timi thinlungput kan tthumh hlan lo paoh cu, kan kan miphun lakah buaibai nak le hna hnawhnak le i rem lonak a um zungzal ko lai. Keimah tuahmi, keimah ka fimbik, keimah ka tthabik, keimah ka hngalbik, keimah ruahning, keimah ka tthawngbik timi lungput kan hloh hlan lo paoh cu kan miphun, kan khrihfabu, kan i hawikomhnak bu a ngan a dam bal lai lo. Cucaah kan nih zumtu unau vialte hna zong Khrih nih a rak ngeihmi mah le mah i lawnter thinlungput hi ngei kho ve ding in kan sawm hna.

2. Toidornak (Humbleness )

Church Father Augustine nih a rak chimmi cu; “The essence of Christian faith is humbleness” Khrihfa kan zumhnak ah a muru bik cu pakhatnak in pathumnak tiangah toidornun hi a si tiah a rak ti. Nihin kan Khrihfa sinak ah kan ngeih awk a simi toidornun hi kan thlau/hlauh cia mah cang. Kan biakmi Khrih Jesuh zong nih a thih tiang toi dor tein a um. Khrih nih toidornun a ngeihnak bik a langhnak cu a zultu pawl kha an ke a tawl piak hna. Paul zong nih Khrihfa mi kan uniform cu toidornun a si awk a si tiah a ti. Kan nih Khrih a zumi  vialte hna zong hlan kan pi kan pu hna nih an rak ngeihmi an nun zia ah ai dawh tukmi lungput toidornun te kha kawl than ve tuah hna  u sih.Toidornun ai thok khawh nak ding ahcun keimah timi lungput kha kan hloh hmasa a hau. Cu lawngah Khrih nih a ngeihmi lungput toidornun kan ngei kho ve lai.

3. Nawlngaihnak (Obedience)

Jesuh Khrih hi Pathian sinak le minung sinak a ngeimi a si. Minung a si ve bantukin vailam cung thih ding hi a ttih tuk ve. Vailam cung thihnak in a luat khawhnak hnga Gethsemane dum ah thla a cam. Jesuh nih thla a cammi cu; “Ka Pa, na hna a tlak ahcun hi hrai hi ka tthialpiak ko. Sihmanhsehlaw keimah nawl si loin nangmah nawl si ko seh,” tiah a ti (Luke 22:42). Jesuh duh ning cu Vailam cung thihnak in luat ding kha a si. A pa nih a duh piakmi cu mi sual nangmah le keimah kan caah ah vailam cung thih ding kha a si. A pa nih vailam cung thih ding kha a thim piak, cucu el lo tein Jesuh nih a pa nawl a zulhnak kan hmuh khawhmi a si. Cu ruangah Paul nih nawlngaihnak lam kha vailam cung a thih tiang a zulh tiah a ti khawhnak kha a si. Hi ruangah cunglei a sannak bik hmun ah khin Pathian nih a cawi i min vialte lakah min cungnung bik kha a pek. Nawlngaih thluachuah hmuhnak a si zia zong kha Salm 1:1 ah kan hmuh; “Mitha lo hna khua khannak ah ai tel lo i Pathian a nih sawhmi hna sin ah a tthu lomi cu mi thlua chuak an si, an tuah mi thil kip ah khua awng an tong”. Kan nih zumtu vialte hna zong nawl a ngaimi si ve hna u sih. Biaknak lei in hruaitu kan ngei hna, uknak lei zong in hruaitu kan ngei hna. Hawikomhnak a phun kip in hruaitu an um cio dih hna an bia kan ngaih hna le a kan hruaining le saduh thah ning tein Jesuh Khrih nih a Pa nawl el lo tein  a ngaih bantukin kan zulh le kan ngaih khawh ve ahcun kan i tinmi kip ah khua awng a tongmi kan si ko lai. Cun teinak a hmumi zong kan si ko lai. Jesuh Khrih nih a pa nawl a ngaih ruang ah thihnak a tei. Bawi vialte lak ah Bawi bik sinak le min vialte lak a sang bik min pek a sinak kha a si.

A cung lei i Khrih Jesuh nih a ngeihmi thinlungput phunthum Mah le mah sinak kaltak, Toidornak  le Nawlngaihnak kan langhermi hi zumtu kan dihlak nih kan ngeih khawh ve ahcun Pathian nih thlua a chuahmi le a umpi mi khrihfabu le miphun kan si ve ko lai.

Kan Thawngttha chimi a tthami aum ahcun Pathian nih sunparnak co seh law kan dihlak caah thlua kan chuah piak ko seh…A men

Nunnak Duhdim

Nunnak Duhdim or Khuaruahhar A simi Nunnak
Pastor Thla Bik Lian

John 10:10 Mifir cu fir duh le thah duh le hrawhduh lawng ah an ra. Kei cu nunnak kha an ngeih i duhdim tein an ngeih nak hnga caah ka ra. Nunnak duhdim biafang hi, Latin: 1. To rise up in waves. (Rili tilet lak ah fek tein dir le chuahlawnh khawh) 2. Overflow. (Tihrah lawnh khawh) tiah sullam pahnih a ngei. Greek Perisson: 1. Exceedingly (Thluak le thinlung in tahkhawnak pin lei ah) 2. Beyond measure (Kut tongh in tahkhawmi tahnak pinlei ah) 3. Very highly (Asang ngaimi) 4. More (Deuh) 5. Superfluous (A hlei a hluat a simi) tiah sullam panga a ngei. Duhdimnun cu khawika dah kan hmuh khawh lai? Jesuh sin lawnglawng in kan hmuh khawh. Duhdimnun hi tangka, vawleicung fimthiamnak le suingun chawva in cawk khawh asi lo. 1. Duhdimnun hi Vawlei lawmnak le nuamhnak (Pleasure) zong in cawk khawh asi lo.(Phung. 1:8) 2. Tuahsernak (Performance) zong in hmuh khawh a si lo. (Phungchimtu 4:8). 3. Ngeihmi thilri (Possession) zong in cawk khawh a si lo. (Phungchimtu 5:8) 4. Riansang kainak ( Position) zong in hmuhkhawh a si lo. Lawmhnak le nuamhnak tamdeuh kan hmuhmi khi ngeihchiatnak le harnak tamdeuh a kan phorhtu an si than tawn. Tangka duhnak thinlung nih aza ti a ngeih bal lo a hrutmi lungthin nih tangka ah duhdimnun ka hmuh lai tiah an ruah. Zeizong vialte hi thadih le zangba men an si dih, holh in chim khawh hmanh an si lo. Mit nih hin hmuh hi cim ti a ngeih lo bantukin hna zong nih hin theih hi cim ti a ngeih bal ve lo. Riansang kainak (Position), Ngeihmi thilri (Possession), Tuahsernak (Performance), nuamlawmhnak (Pleasure) hna hi Jesus nih mifir cu fir duh le tha duh le hrawh duh lawng ah an ra a ti bantukin a kan firtu le a kan thattu an si kho. “Mi nih hin vawlei pumpi hi co hmanhselaw, a nunnak a sungh tung ahcun zeital a miak hnga maw? A miak lai lo. A nunnak kha zeihmanh in a caw than kho lai lo”. (Mtt 16: 26) minung pakhat a nunnak hi Vawlei cung suingun, chawhlawn vailte nak in a sunglawideuh. Jesus thisen lawng in cawk khawhmi kan si. Minung hi rungrul, cangcel puanchia bantuk men zeihmanh kan si lo (Hi Biable hi minung kokek sinak a ngeimi profet pawl bia a si Jesus nih a chim bal lo) zeihmanh kan si lo ti lungput in a sunglawi tukmi Jesus nunnak le thisen tiang pekmi dawtnak kha feeling le emotion men ah kan dih ter. Cucu Pathian duhmi le miphun pi lungput a si bal lo. Jesus nih Vawlei cung thil vialte nak in a sunglawi deuhmi kan nunnak ruahchih in a kan khamh lawng si loin duhdimnun a kan pek chih. Cucu a lak in pek kan si. A lak in kan cohlan ding a si lo. Cu asi caah kan nunnak hi a mah pekmi duhdimnunnak in kannun piding a si, cu nun cu dawtnak, remdeihnak, toidor nak, lungsuanak,zangfah velngeihnak, mah le mah i sum khawhnak, pakhat le pakaht i zum in bohchannak le i zawn ruahnak in nun kha a si. Dalai lama nih “vanramnun ngeih na duh ahcun na tuahding thil pahnih a um, mi va daw in va ngaithiam peng hna” a ti. Thla Bik Lian