Philippines le Lairam

By Thawng Peng
Philippines

Hawile hna,

Kan biaruahnak hi ttio taak mi khua a lo cang ne hi teh aw! Nan rian le na kai a tam cio rua. Kan nih cu kan khar lio asi le ka zalon lio te asi. Kheng chung i rawl suah lo ahcun a bel ning in ei awk a ttha fam lo cu teh, tiah zeimaw te ka van in suah hna. Rak ei ulaw, a thawt le thawt lo ka chim tthan te u mu :)

Transformation Theology ka cawng. Kan saza pa nih, "Hmun pakhat khat ah, mibu cawlcanghnak pakhat khat ah i hnim u, i phum ulaw an sining dothlat u.. Cucu final paper caah ap te u," a kan ti. Mirang holh cun "emmersion paper" ti asi. Ka hawile hi minung pahra pahra, panga panga in an i kawp. A phunphun an tuah. A cheu cu, bar le night club ah a laam mi pawl, an "heavenly kingdom" a siang tuk mi pawl kha hehchet tiah interview an tuah hna. Kei tu cu keimah lawng in cawlcang ko ning, ka ti le "Philippines hi zeiruangah dah asi a fah, ziah hitihin sifak an tam" timi ka dothlat. Cu chung cun, khengkhat kan suah hna. Pawbi mi cu an khimh hna lai i, pawkau mi cu an khimh kho hna lai lo :)

Philippines hi island pathum ah an tthen - Luzon, Visaya le Mindanao. Regions 17, Provinces 81 le cities 136 tiin tthencheu asi rih. Nikum (2007) August thla ah khan milu an rel (census) i, 88.57 million (88, 574, 614) kan si, an ti. Cozah sinah register ai tuah lomi lamkam khuasa minung an tor rih. Minute pakhat ah nau chuak thar pathum peng an um, ti asi. An ram a bit tuk pin ah an cozah chiakha tuk ve kaw, ramchung minung rian an ting lo, an ei awk le an din awk tirawl i za in an chuah kho lo. 28 million hrawng hi nikhat ah dollar 1 nak tlawm a hmu mi an si. Minung an karhning nak in sifahnak/sifak mi hi rang deuh in an karh (the number of poor is growing faster than the population, tiah nan fiang deuh lai dah). Philippines ka rat lai ah, Philippines ka phan lai i, cacawn pah in rian ka tuan lai, ka rak ti. A zei nemmam cu; ramleng mi chim lo ramchung mi hmanh rian ting lo lawngte, an si ai. 2008 chungah hin milu 90.5 million kan phan lai, an ti rih hi aw! Cun, ramdang ah tor le cheng an choi rih. 2003 lio ah khan US ah a ummi, tagalog (Philippines official language) a hmang mi hi 1.3 million an si e, an ti.

Zeiruangah dah hi ti nan si a fah? tiah ka hal hna. Minung 10 lakah 8 nih, "Fa tamtuk kan ngeih ruangah asi," an ti. Cozah tthatlo zong an puh dih fawn. Fa tamtuk ngeihnak nih sifahnak a chuahpi, ti nan hngalh ko ah, ziah nan hrin nan i phih lo? ka ti rih hna. Micheu nih, "Fa tampi ngeih hi kan tradition asi e, fa tampi kan ngeih ahcun kan tar tikah cawmtu tampi kan ngei lai, cun anmah le anmah ai zohkhenhtu ding zong an tam lai," an ti. Cuti nan ti cu asi sawk ko lai nain nan tar hlan ah pei maw, sifahnak nih an thah dih hna lai hi, ka ti tthan hna.

Fa tamtuk an ngei, an cawm kho fawn hna lo. Hehchet tiah an fale kha kutdok in an vahter hna. Inn le lo ngei lo an tam tuk. "Street children" an ti i, cu hna cu 1998 ah khan 1.5 million hrawng an um. Kumhra tluk a rauh cang caah, atu ah cun 3 million or 2.5 million hrawng si dawh an si. Cu "street children" timi cu phunhnih ah an tthen i, children on the streets le children of the streets ti an si. Children on the streets hi 75% hrawng an si i, an pawcawmnak caah lamkam ah an i chok, lamtte kip ah an um i, tangka an khawl. Ih caan a cut in inn ah an lawi. Children of the streets hi 30% hrawng an si ve. An nih pawl cu lawi nak inn zong an ngei lo i, lamkam ah khua an sa colh. A cheu cu an i zuar beh. Anmah le anmah zong an i hngal i, te le fa he an i ciah.

Cun, micheu cu ram rum in a rami ramdang mi nih chikkhat nupi caah an hman hna i, fa an poih hna. An tthi la thai ttung hna lo i, cuticun an hmeihter men hna. A hnu ah tangka kuat le zohkhenh zong um hlei ti hlah. An cutzat in an nu tuahkel rian kha an i ot ve. Cuticun, milu an karh i, sifah nih a phuat hna. Inn le lo le chungkhar tling he khua a sa mi zong zeihlei hlah, fa tampi ngeih in kan i cawm lai, ti phun khi an si.

Lairam cuan usih, Laimi i zoh usih. Laimi zong hi fa tamtuk kan ngei, tiah ka ruah. Hleihnih hna hleithum hna fa ngei kan um. Cozah chiat hlei ah kan ram nih pawcawmnak caah zei ngai a chuahcanh lo. Pawcawmnak caah chuah awk thil tampi va um ko hmanh sehlaw kan fimnak, kan thilri le kan sining nih a phan kho rih lo. Sifak ram i sifak mi khuasak, cu i, fa tam tak ngeih hoi. Sunghhnih, sunghthum sungh cikcek, ti ttheu ai chuak hi mu. Zeidang cu va um ko rih seh, kan si a fahtertu hi fa tamtuk kan ngeih caah asi, tiah ka ruah ko (one of the reasons).

Micheu nih fahrin phih cu an duh bak lo, lainawn he ai khat an ti. Minung kan sperm ah hin ci a um va si kaw, cu ci thah cu lainawn bak pei asi cu, an ti. Micheu nih Laimi kan tlawm tuk le fa tampi ngeih kan hau, an ti ttheu. Laimi karhnak caah fa tampi ngei ning law, ka cawmkhawh hna lo tikah aho nih dah nan ka cawmpiak hna lai? Cucu ruah a hau. Fa tampi ngeih ttung i, a cawmnak lam ruah ti lo tu hi, lainawn ah ka ruah deuh. Fa tampi kan ngeih ruangah kan si a fak, kan si a fah ruangah kan zumhnak kan hlawt i, kan biaknak kan chuahtaak i, rasen tunkhat caah kan limhaang kan khaatter. Democracy va hmu usih law, zalon nun kan cawng kan ti hnga, a zalon zia le a nunzia kan thiam fawn ttung hnga lo. Ramdang bantuk in an "heavenly kingdom" kha pawcawmnak caah a hmangmi zong um te usihlaw theih lo asi. Children on the streets le children of the streets zong um tekhawh asi.

Cucaah, Philippines sifahnak le cu sifahnak a chuahtertu thil hna hi Laimi kan caah ralrinnak a kan petu ngaingai, an si. Philippines lawng zong a si phum lai lo, ramdang zong an si cio ko lai dah.

Chim duhmi cu: fa tampi ngeihnak nih sifahnak a chuahpi ahcun, ziah! hrinphih zong cu a ttha ko lo maw? Cu hrinphih cu teh sual asi maw? Lainawn teh asi maw? Laimi kan si a fahnak a ruang pakhat cu fa tampi ngeih hi asi ko, tiah teh na pom kho ve maw? Atu i asi rih lo hmanh ah hmailei ah cun effect a kan tuah te lai, tiah teh na zum maw? Hi zawn ah hin "transform" a hau rua, ka ti. Cucaah kan nih a cawng mi nih Transformation theology is not only to interpret God's message but also to help suffering people, to guide them in their struggle to change their situation an ti tawnmi khi ruah phu ngaingai asi, tiah ka ruah.

Dam te cio in,