“Cu ti cun, Pathian nih vawlei kha a dawt hringhran caah a fapa ngeihchunte kha a pek. Cucaah amah a zum mi poh cu an thi lai lo, zungzal nunnak an ngei lai”. Johan 3:16
By
Salai Lian Hre (Crop Science)
Central Luzon State University
Nu le pa dawtnak a thuhning le a sanning, fa le cungah an dawtnak a dongh khawh lo zia hi fa a ngei cangmi hna nih nan thei bik ko lai. Na fa cu hawi fa lo lote a si zongah nangmah caah a dawh tuk ko lai. Nangmah ca’hcun na fa kha zei he hmanh thlen awk tha lomi (irreplaceable) a si ko. Na fa cu na caah special (a khunhlei a simi) bak asi. Midang fa hna cu zeitluk an pumrua a that, an fim an thiam hmanh ah na caah special an si kho bal lai lo. Nangmah nih na hrinmi fa lawnglawng hi nangmah caahcun a tha bik, a dawh bik le duhnung bik a si ko lai. Nangmah mithmuh ah na fa cu special bak a si. Na lung an tawn lo bu zongin na dawtnak cu samfa tia hmanh a zor kho lo, na dawt zungzal kho i a cungah na lung zong a dong kho bal lai lo.
Cu ve bantuk in Pathian nih nang le kei hi a kan dawt tuk hringhran tihi Johan thawngtha nih a kan chimh. Pathian nih nangmah kha an dawt. Nang cu Pathian caah special na si (You are special to God). U le nau hna, Pathian nih a kan dawtnak a ruang cu mitha kan si caah a si lo i, thiltha kan tuahnak thawng zongin a si lo. Amah hrimhrim kha dawtnak cu asi. Amah cu dawtnak a si caah a dong kho lomi dawtnak in a kan dawt. Cu a si i, nang le kei tuanvo cu zeidah asii? A dawtnak cohlan lawnglawng hi kan rian a si ko. Nihin zumtu tampi cu nang na piangthar lo, kei ka piangthar ti ruangah pakhat le pakhat kan i soisel, bu khat le khat kan i thangchiat lengmang. Cu tin cun baibal nih a kan cawnpiak lo. Na fa kha zeitluk a that lo ko bu zongah na dawtnak a zor khawh bal lo bantuk khan Pathian mit hmuh ahcun piangthar he thar lo he kan i lo dih ko. Piangthar pa zong kha Pathian hmai ah special a si bantuk in mi thalo kan timi pa zong kha Pathian hmai ah special a si thiamthiam ve ko. Pathian nih a dawttuk ve thiamthiam ko. Zei ruangah? Pathian fa veve an si. Mi thalo kan timi pa kha Pathian nih a fapa ngeihchun pek in a tlanhmi fa a si ve ko. Cucaah pakhat le pakhat kan i soi len awk a si lo. Pathian mit hmuh ah kan i tluk/khat dih ko. Kan i dannak cu a dawtnak cohlan le cohlan lo lawnglawng hi asi.
Ka ngakchiat liote in ka pa (tleicia) rian a tuannak le lo a kalnak poh ah ka rak zulh tawn. Ngakchia te ka si caah tuah khawh mi zei pipa ka rak ngei lo. Ka pa lo a thlawh lioah a pawngte ah ka hei thut hnawh men, ka tuh-mui pi he. Tikor dur te hna ka putpiak tawn. Kha ti i a pawngte ah ka um mi ko nih cun ka pa a rak lawmhter tuk tawn. A pawngah ka um lo sual ahcun a um thiam lo, a ka auh lengmang theu tawn. Keimah nak in riantuan kho deuh (ka u le) an rak um ko nain ka pa nihcun keimah he riantuanti hrim2 kha a rak duh bik. A caah ka rak biapi tuk. A caah thlen awk tha lo (irreplaceable) mi ka rak si. Cu ve bantuk in kannih vialte hi Pathian caah hin kan biapi tuk, irreplaceable kan si tihi philh hna usih.
Voikhat cu pumhnak in ka rak tin lei ah pastor pa pakhat, aa pumh ve lo kha ka hmuh i “ziah pastor pa, na pum lo” ka vun ti cu “nannih te hna nan i pumh mi le kei ka pumh lomi kan i khat/tluk ko” a ka ti. Ka hmai a chia nawn, chim awk hngal lo lungin, “tuzing cu an phungchim pei a tha tuk cu, na sung tuk” ka ti. Cu tikah a ka timi cu “anmah te hna chim mi cu ka thiam dih ciami a si” a ka ti. A si men tak ko lai. Ziah ti ahcun anih kha baibal thiamsang asi. A chimmi kha el awk zeihmanh ka ngei lo. A si na tein a chimmi chungah hin ruah awk le tuaktan awk tampi ka lak. “Zumtu ka si ruangah Pathian caah zei dah ka tuah awk a si?” timi hi keimah le keimah ka hal. Theology lei ah thiamsang kan si ruangah Pathian duhnak a thei dih mi ah kan i ruah sual maw? Pastor kan si ruangah pumh lo zongah Pathian nih a ka ruah thiam ko lai (naa-le-hmuh) ti lungput hna kan ngei sual maw? Piangthar kan si ruangah piangthar lo pawl zei rel loin kan um sual maw? Fimnak catang sang kan kai ruangah Pathian zei rel lo le mi zei rel loin kan um sual maw? Baibal thiam sang kan sinak le phung chim thiam kan si caah Pathian hmai ah special ka si tiah ai ruat mi hna kan si sual maw? Mi cawnpiak vial thiam ngang, mah cawnpiak a duh lomi le mi nih cawnpiak tikah zei a rel lomi kan si sual maw? Mah chim mi lawnglawng a hman mi ah ruat i mi dang chimmi a ngai duh bak lomi, a si lo ah mi dang kha misual zoh in a zoh mi hna kan si sual maw? Vun i ruat ta hmanh hna usih.
Theology lei hi tangkhat hmanh ka kai lo. A si nain Pathian lam hruainak in crusade le camping ti pawl hi voitam nawn ka kai. Pathian dawtnak zong ka thei ve i amah ka thangthat. Cu ka kaimi ahcun baibal lei thiamsang pawl crusade zong a um bantuk in baibal cawnnak a ngei lomi (Evangelist) crusade zong a tel. Ho te chimmi dah a tha deuh ti hmanh hi ka chim thiam lo. An tha tuk. A si nain an chim mi ah ka duh lo ngaimi le ngaih nuam lo ngai ah ka ruah mi cu anmah le anmah an i soisel mi hi asi. Evangelist pawl nih baibal thiamsang pawl chim mi cu thlarau aa tel lo, an fimnak in an chim men anti. Baibal thiam pawl ve zongnih Evangelist pawl chim mi cu zeite ah an rel piak ve hna lo. Baibal sianginn an kai ve a hau an ti hna. Cheukhat phungchim thiam pawl ve nih a bu doh in a domi zong an um hoi, an piangthar lo tiah. Cun, pastor a nih a piangthar, a nih a piangthar lo tiah a chim khomi phungchim thiam zong an um hoi rih. Khuaruahhar kan si ko. A hote chim mi cu dah a hman hnga?
Kei ka hmuh ve ning ah zumtu nunning le thingkung nunning hi a lo ngai tiah ka ruah. Thingkung pawl cu minung bantuk in rawl ei in a nungmi an si ve. Ti le carbon dioxide pin in thingkung pawl nih an nunnak caah an herh bik mi cu an ei awk rawl (nutrients an ti hna) asi. Thingkung rawl phun tampi lakah a biapi bik cu NPK (Nitrogen, Phosphorus le Potassium) an si. Lothlo pawl nih non (fertilizer) kan hmannak a chan cu hi hna pawl hi kan vulei kan pek (provide) khi a si. Nitrogen cu thingkung pawl kha a hring zawng (green) a petu a si. Thinghnah hring pawl nih rawl an chuan (photosynthesis) caah a kung cu a ngan a dam, a par a chuah i thei a tlai. Thinghnah pawl hi an hrinnak a tlau sual ahcun rawl an chuang kho lai lo caah a kung cu a dam ti lo; a par kho lo i thei a tlai kho ti lai lo. A tawinak in rawl a chuah kho lai lo. Phosphorus cu DNA ah a telmi a si. Thingkung hna an ci a that le that lo cu hi nutrient ah hin a hngat mi asi. Cun phosphorus nih a kung, a hram le a theipar quality a thatter ngaingai. Potassium cu thingkung hna caah protein sersiamnak/fonhnak caah a herh. Cun, thingkung cell chungah a um mi Ti control a tuahtu asi. Thal nilinh ah hin thinghnah in ti an (a khu in) chuak tamtuk tawn. Cu nihcun photosynthesis a zorter/fumter theu. Potassium nih ti a tam le tlawm a chuah kha control a tuah. Hihi thingkung nunning a tawinak tein ka vun langhter mi asi. Hika zawnah chim ka duh mi cu thingkung nih zei bantuk theipar dah a tlai timi nakin thei tha a tlai khawh nakhnga zei bantuk nutrient (rawl) dah a herh ti kha chim duhmi a si. Rawl phuntling tein a ngah poh ahcun theitha a tlai zungzal ko lai.
U le nau hna, Pathian nih a kan dawt cu dawt awktlak kan si caah a si lo. Amah hrim2 kha dawtnak a si caah a si. A kan dawtnak kha lungawtawmnak ngeih lo tein zumh hi kan tuanvo cu asi ko. Zumhnak lei tu ah kan than hi a biapi. A si ah zeitin dah kan than khawh ne lai? Pathian he pehtlainak (relationship) ngeih peng ding kan si. Daniel bantuk in nikhat ah a tlawm bik voithum thla a cam pengmi si i zuam hna usih. Paul nih “ka rawl thaw bik cu Pathian thawngtha chim hi a si” a ti bantuk in a ti khawh ve kan i zuam peng ding asi. Pumhnak a si lo ah Pathian thangthatnak hmun poh a chuak kho pengmi kan si awk a si. Pathian sin lawmh bia chim zungzal hna usih. Pakhat le pakhat i soiselnak le i thangchiatnak hna hi cu kan chim awk a si ti lo. Pathian nih a kan dawt ca tu ahhin lawmhnak in khat hna usih.
God loves you!
No comments:
Post a Comment