Van Cung Pennak le Pathian Pennak

Bawipa thawhṭhanzingah
 thawngṭhabia a hrawm mi zumtu nan dihlakcungah Pathian thluachiah a tharin tlung ko seh! Tu zingah thawngṭha a kan chim tu hi Saya Moses Van Nun Ceu a si.  Hripi   khua a si, Asia Baptist Graduate Theological Seminary ah M.A. Th.  akai lio mi si. PCCF ahcun kan i bochan taktak mi zong a si. Van Cung Pennak le Pathian pennak ti mi he pehtlai in thawngṭha bia an kan chimh caah thazang kan la cio i a pumpak cung zongah kan i lawm tuk. Bawipa nih hmai lei a rianṭuannak ah lam hruai in umpi zungzal ko seh tiin PCCF zong nih thlaza kan cam piak.

Vancung Pennak le Pathian Pennak

Neh. 9: 6; Mat. 19: 16-21

Neh 9: 6 “Bawipa Pathin nangmah lawnglawng hi Bawipa cu na si; nangmah nih van cu na ser, a sang bik van cu a chung i a ummi thil vialte he na ser hna i …… van i a ummi thil vialte nih khin nangmah cu an in biak.”

Mat 19: 16 “Voi khat ah mipa pakhat………” 20 “Hi nawlbia cu ka zulh dih cang hna. Zeidah dulh awk ka herh rih?” tiah a ti. 21 Jesush nih, “Mi tling sin a duh ahcun, va kal law na ngeihmi thil vialte kha va zuar hna; cun tangka na hmuhmi cu misifak kha va pe hna; …………., cun ra law rak ka zul” tiah a ti.

Biahmaiṭhi

Acung lei kan tlangtar hi zoh tikah, bia halnak le bia lehnak an chuahpi colh; “Ziah, Vancung Pennak le Pathian Pennak cu zeidah an i dang hlei?” tiah al colh dingin a ummi le von leh colh dingin a um ṭhan mi cu; “i dang in hman tawnmi cafang an si nain sullam putning an i khat ko” tiah hal le fianh sisehlaw, hrilfianh tampi a um cangmi lakah, atanglei bantuk hin nihin kan sining le zumhnak cungah hmunhma khuarin langhter le fianh ka duh deuh mi kha a si. Mirang holh in cun, Vancung Pennak cu “The Kingdom of Heaven”  le Pathian Pennak cu “The Kingdom of God” tiah hman le auh a si ko tiah kan ti tikah, nihin kan kalpi ning le pomning hna ah a sullam kan ngeihter ning hna hi i dang veve in an um.  

Vancung Pennak (Kingdom of Heaven)

Hi nih alanghter mi cu, “Vailamtah atung lei hraap pehtlaihnak (vertical relationship), Pathain cu hmun sangpi ah le minung he hlatpi in a um” timi ruahnak le zumhnak kha a chuahpi. Kha hlan (abikin, 1900 B. C. E Abraham – C. E 4 Jesuh chuah lai) Judah mi hna ruahnak ah Pathian le minung i pehtlaih hi ahar tukmi le duh paoh in aho paoh nih chonhbiak khawhmi a si lo tiah an rak zumh. Cu caah Pathain kha a ṭih in an rak ttih tawnnak le amin hmanh in an rak auh ngam tawn lonak a si. Cun, “Pathian cu minung sinin le sinak ah aa ralchanmi, zeizong vialte cungsang bik ah a ummi a si caah, naihniam tein kan chonh biak ahcun kan thi lai” tiah an rak zumh.  Kan Bible caang thim Nehemiah 9: 6 kha, “Vancung ummi Pathian kha cungsang pi ah an hlorhnak le zeitlukindah a lianhngan ti kha” an phuannak kong a si. Cucaah, hi Bible caang cu “Vancung theology” tiah kan ti khawh.

Genesis in Malakhi tiang a tlaangpi in zoh tikah a hun fiang ngaimi cu, Vancung Pennak zumhfiannak leiah Pathian kha an hmuh peng caah, cu lei hoih in an rak biak/kawh-auh tawnnak kha a si. Pathian nih a mi siangpahrang hna hmangin misual mi kha daan a tat hna i, mi ṭha lo kha a hrem hna. An nun caan a tawi tikah, Pathian dantatnak a si tiah an ruah i an zumh tawn. Cucaah, a tlaangpi in kan hmuh khawhmi cu, “Biakam Hlun hi cunglei hoih in Pathian sinak a chimtu le phuangtu a si caah Vancung Pennak theology a si” tiah kan ti khawhnak cu a si. Minung sinak, nawlngeihnak le duhthim khawhnak nun kha um tuk loin, cung lei hoih in biaknak le zumhnak kha a chuahpi caah kha hlan Pathian a rak zummi hna nih Pathian cu athiang bikmi hmun, asang bikmi hmun ah le atthawng bikmi sinak he minung mit in hmuh khawh lomi le kut in tongh khawh lomi, zeizong vialte cungah nawl ngeitu a nungmi Pa Pathian a si tiah an zumh i an rak biaknak cu a si.

Minung le minung karlak ah aṭhami pehtlaihnak ngeih nakin minung le Pathian he i pehtlaih khawh kha Pathian duhnak ngan deuhmi le biapi deuhmi ah an chiah. Cucaah, hlan lio Judahmi hna nih nawlbia, Moses nawlbia pinah, 614 tiang an rak ngeihnak kha “an i  serchom mi Pathian nawlbia zulh” thawngin Pathian lung kan ton khawh tiah an ruahnak lungput nih a donghnak ah i phorhlawtnak, ruamkainak le mi serhsatnak ah a hruai hna. Cu lawnglo, mah sinak kha saang khun ah an i chiah tikah an minung hawi hna kha minung sinak ngeilo bantuk ah an hmuh hna. Dawtnak midang cungah va ngeih khawh nakin, teirulcham khawh kha an uar deuh. Mi va bawmh le cawisan nakin, mi thangchiat le soisel kha tthawn deuh ah an ruah. Sifak le santlailo, mizaw, mingor hna, nu le ngakchia, fahring lo nupi, sal le nun caan tawi hna kha, Pathian daantatnak ah an rak hmuhchih hna. A ruangcu, Pathian kha  sining cuanhnak  (condition); “Na rak sual caah, daantat na si. Na tuah ahcun na luat lai (or) na tuah lo ahcun, na thi lai ” timi cungah a dir tiah an zumh caah a si. 

            Cucu, Biakam Hlun  chan Judahmi hna nih an rak kalpi mi Vancung Pennak— Vailam ah atung lei hraap a dirmi pehtlainak nun le zumhnak (vertical relationship) hi aping ah an rak kal pi tawn tinak a si.

Pathian Pennak (Kingdom of God)

Hi nih a langhtermi cu,“Vailamtah aphei lei hraap pehtlaihnak (horizontal relationship),  minung le minung i pehtlaihnak thawngin Pathain cu hmun naihte ah le minung kan sinah, kan mah he a um” timi ruahnak le zumhnak kha a si. Kanmah he aa pehtlaimi hna kha tlukceo le keucheu tein hmuh khawhnak nun kha a sawh duhmi cu a si. Kanmah minung hawi kha, kanmah bangin hmuh khawhnak nun le  adotdot in tuahsernak ah a langmi nun ngeih kha a sawh. Tahchunnakah, taang 10 caminpuai awn khawhnak dingah, taangkhat in thok hmasa  a hau. Duak tiah va per i hmuh khawhmi nun/pennak a si lo. Cubantuk cu, Pathian Pennak chungah luh le um timi cu a si. Adot a tlinglomi zumhnak; phundang in kan chim ahcun, hi Vawlei sinak kha kaltaak in Van sinak kha vai i hrawm kha a si.

Biakam Thar abikin Jesus cawnpiaknak a chimphuangtu hna hi, Pathian Pennak kong alangh tertu hna cu an si. Cucaah, “Pathian Pennak (Kingdom of God)  cu, Biakam Thar zumhfianh ning (New Testament theology) a si” tiah kan ti khawh.  Cu kong cu kan Bible caangthim Mat. 19: 16-21 “Jesuh le mirum pa bia ruahnak” ah khan fiang ngaiin kan hmuh khawh. Kha hlan Judahmi hna nih an rak ngeihmi zulhphung 614 hna kha, Jesush Khrih cawnpiaknak “Dawtnak; na innpa kha nangmah naa dawt bantukin na dawt lai” timi biafang pakhat nih an sullam a tlauter hna. Judahmi caah hin, phungphai loin Pathian biak khawh le ton khawh a rak si hrimhrim lo. Jesuh le mirum pa: Mirum pa nih, “Saya, Vancung Pennak luh khawhnak dingah zeidah ka tuah lai?...………….., hi nawlbia cu ka zulh dih cang hna. Zeidah zulh awk ka herh rih? Jesuh nih, “Pakhat te na bau, na ngeihmi kha va zuar law, sifak va tthan hna, cun ra law rak ka zul.”

Hi biaruahnak ah mirum pa nih hin, lungput pahnih he Jesuh kha bia a hal ṭheu lai tihi zumh a um. A lung chungte khin,.. -Na chim dingmi  hi ka zulh dih cangmi lawngte an si ko lai! timi le – Na chim tikah keimah tlukin nawlbia hi na thei ve hlei hnga maw? timi, theih duhnak taktak lungput he siloin, foih duhnak lungput he Jesuh kha bia a hal tikah, mithmai chia ngaiin a kir ruangmang nak kha a si. Midang kha nun va hrawmh le nun va cheuh, mah i dawt tlukin mi va dawt kha an caah arak har ngaingaimi nunphung le nunnak kha a si. Cubantuk cu, Vancung Pennak chung luh khawhnak dingah Pathian Pennak chungah luh hmasa kha a rak herhmi cu a si. Phundang deuh in kan chim a si cun, Vailamtah  a phei lei hraap nun kha, a tung lei hraap nun ngeih cu a si. Cucu, a hmaanmi Vancung Pennak lam zulh timi cu a si.

Hi kan umnak vawilei in i thokin, dotkhat hnu dotkhat ah kal cuahmah i dot sangpi tiang phaak khawh/ding kha Pathian Pennak chungah kal le um cu a si. Taangkhat cawn loin taang 10 awnnak lam kawl kha Vancung Pennak lam aping in kawl phun cu a si. Kan umnak vawlei,  Pathian thluachuah pekmi ah, tthatnak, dawtnak le daihnak kawl duh loin, kan tongh khawh in  kan hmuh khawh rih lomi Vancung lam kan kawl hmasa ahcun, aping ah kan kal cuahmah cu a si ko hnga. Khrihfa kan iangai cu vawlei ah thil acang cuahmah mi (piah-ta-na) kha hrial/kal tak deih nun kha siloin, cu chungah va um le khua va sak, chiatthatnak ah vai i hrawm nun tu kha a si.

Cucaah, Vancung Pennak chungah kan luh khawhnak dingah, Pathian Pennak hi kan kawl hmasa ahau. Pathian Pennak cu, lam hlatpi ah a ummi le kanmah minung hna he i tthen in khua a sami kha siloin, kanmah ah le kan pawngte ah zungzal in khua a sami kha a si. Cucu, “Kanmah” pakhat cio hi kan si. Pathian Pennak a sersiam tu cu kanmah cio hi kan si. Kanmah ah thilti khawh ṭhawnnak a ummi kha ahmaanmi lam ah kan kal pi ko ahcun, cucu Pathian Pennak chungah um cu a si ko. Pathian nih a Pennak chung luh khawhnak dingah le um khawhnak dingah kan Nunnak (kan chuah in thih tiang caan) chungah zatlaang in thil tikhawh ṭhawnnak, fimnak le hngalhnak hna cu chiah/peek kan si.

Kan thlacam tawnmi Bawipa thlacamnak ah, “Vancung bantukin lei cungah na Pennak tlung cang ko seh!” tiah kan cam bang khan, hi vawlei ah Pathian Pennak a tlun khawhnak hnga, kanmah vawlei khuasami hna nih kan thok lo ahcun aho cu dah cu Pennak chungah cun a lut kun hnga? Atlung/tling cangmi Vancung Pennak kha va sersiam si rih loin, atlung khomi atu kan umnak, atu kan sining le nunnak chungah Pathian lunglawm in kanmah he khua a sak khawh ve nak hnga….? Kanmah ah Pathian pekmi thil tikhawh tthawnnak amah Pennak cu  a um ko. Pathian Pennak chungah luh i Vancung Pennak chungah va lanh te ding kha Vailamtah phurhmi sullam dik cu a si ko.

Thawngṭha aa hrawmmi nan cung cio ah Pathian a mithmai ṭha tlaang hram ko seh! Amen.

  

Moses Van Nun Ceu ( Baguio, Philippine)